Niyabet Birinin yerine geçme, vekillik. Hükümdar ile yönetilen yerlerde, hükümdarlık makamının boşalması veya hükümdarların küçük yaşta olması veyahut hastalık gibi sebepler dolayısıyla hükümdarlık görevinin başka birisi veya seçilen bir meclis heyeti tarafından görülmesi anlamında "niyabet" tabiri kullanılmaktadır. Kısaca "herhangi bir görevde başkasına vekalet etmek" demek olan "niyabet", pek çok devlette makam ismi olmuştur. "Niyabet-i Saltanat" adıyla bir makama Büyük Selçuklularda rastlanmamakta ise de, Anadolu Selçuklularında bu makam görülmektedir. Anadolu Selçukluları'nın bunu Eyyûbîler'den almış olmaları muhtemeldir. Bu makamda bulunan kişiye "Naib-i saltanat" adı veriliyordu. Bu naibin görevi, hükümdarın devlet merkezinde bulunmadığı durumlarda ona ait devlet işlerine bakmak idi. Saltanat naiblerinin alameti olarak ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Niyabet

Nisab Sınır, işaret, miktar, pay; bir şeyin aslı; asıl, kök; servetin zekatı gerektiren miktarı; oturumu açmak için yeterli üye sayısı; zekat gibi bazı yükümlülüklerin, hırsızlık haddi gibi bazı cezaların sabit olması için Allah veya Resulü tarafından belirlenen muayyen miktarlar anlamında bir İslam fıkhı terimi. Zekatta nisap, zenginlik sınırım belirleyen miktarlardır. İslam'da nisap miktarı ve daha faıla mala sahip olan, zengin; daha azına sahip olan ise yoksul sayılır. Bir kimsenin zekatla yükümlü olması için hür, ergin, müslüman olması; borçlarının ve aslî ihtiyaçlarının dışında yıllanmış nisap miktarı mala sahip bulunması gerekir. Zekata tabi olan nakit para ve malların çeşidine göre nisap miktarları da ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nisab

Nisa suresi Kur'an-ı Kerim'in dördüncü suresi. Yüz yetmiş altı ayet, üç bin yedi yüı kırk beş kelime ve on dört bin beşyüz otuz beş harften ibarettir. Fasılası elif, lam, mim ve nun harfleridir. Medenî surelerden olup, nüzûl sırası Mümtehine suresinden sonra gelmektedir. Bazı bölümlerinde kadınlarla alakalı hükümlerden bahsedildiği için bu adı almıştır. Bakara suresinden sonra Kur'an'ın en uzun suresidir. Hz. Aişe'den rivayet edildiğine göre Resulullah (s.a.s) şöyle buyurmuştur: Kur'an'ın yedi uzun suresini kim öğrenip bellerse, o kişi bilgin sayılır" (Ahmed b. Hanbel, VI, 73, 82; Hakim, II, 305) buyurmuştur. Nisa suresi de bu sureler arasındadır. Nisa suresi, Uhud savaşının peşinden başlayarak ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nisa Suresi

Nimet İyilik, ihsan, lütûf, atiyye, in'am, hayırlı mal, servet, varlık, yiyecek ve içecek şeyler ve ekmek gibi manalar için kullanılan bir terim. Neime kökünden gelir, çoğulu "niem, en'um, ni'mat ve niemat" olarak gelir. Kur'an'da kırk yedi yerde "nimet" kelimesi doksan yedi yerde de, "nimet"le aynı kökten gelen kelimeler geçmektedir. Nimet, Kur'an'da rahmet ve rızk kelimeleri ile son derece ilgili ve yakın anlamlarda kullanılmıştır. Rızk, insan ve insanın dışındaki her canlı varlık için kullanılırken; nimet, yalnız insanlar için söz konusudur. Bazı alimlere göre vehbî nimet, hayat; kesbî nimet ise, imandır. Bu iki nimetin başlangıcı da, Allah'ın yardımı ve hidayetidir. Fatiha suresinde: "Bizi ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nimet

Nikah Evlenme, kocaya gitme, cinsî temasta bulunma, sarhoş etme, evlenmeleri yasak olmayan bir erkekle bir kadın arasında yapılan ve müşterek hayat ve nesli sürdürmek için bir bağ meydana getiren akit. Tarih boyunca, çeşitli milletlerde ve hukuk sistemlerindeki evlilik anlayışı ve tatbikatı aynı olmamıştır. ilahî vahye dayanan semavî dinlerde erkekle kadının ortak bir yuva kurması ancak nikah akdiyle mümkün kılınmıştır. Nikah akdi eşlerin veya temsilcilerinin serbest iradesiyle oluşur. Karı kocadan meydana gelen aile yuvasında tarih boyunca, çeşitli topluluklarda üç usul uygulanmıştır. I) Koca hakimiyetine dayanan evlilik: Tarihin eski çağlarından beri yaygın olan evlilik şekli budur. Onsekiz ve ondokuzuncu yüzyılda Avrupa'da meydana gelen ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nikah

Nihilizm NİHİLİZM (Hiççilik, Yokçuluk) Metafizik, ahlakî güç ve kuvvetleri yok sayan, mevcut olan güçlere, değerlere ve düzene karşı çıkan, hiçbir iradeye boyun eğmeyi ilke olarak kabul etmeyen görüşlerin genel adıdır. Herşeyi, her gerçeği ve değeri inkar şeklinde ortaya çıkan Nihilizm, bilgi felsefesi, varlık açıklaması, ahlak ve siyaset alanında kabul görmüş ve yayılma imkanı bulmuştur. Bu görüş, varlığı her şekliyle şüpheyle karşılar; hatta yok sayar; buna bağlı olarak da her çeşit bilgi imkanını inkar ederek hiçbir doğru, genel-geçer bilginin olamayacağını ileri sürer. Bu görüşün kökleri Antikçağ Yunan Felsefesine, özellikle Gorgias'ın inkarcılığına kadar geri gider. Gorgias, varlık ve bilgi ile ilgili nihilizmini şu ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nihilizm

Nesi Geri bırakmak, te'hir etmek. (Nesee-yenseu) fiilinden mastar. Nes'en-nesaen ve nesî'en olmak üzere üç çeşit mastarından birisi. "Geri bırakılmış" anlamında ism-i mef'ul anlamlı ism-i fail. Kameri aylardan haram ayları ertelemek. Güneşin hareketleri esas alınarak hesaplanan aylara "şemsî aylar", ayın hareketlerine göre belirlenen aylara ise"kamerî aylar" denir. Oniki kamerî ay şunlardır: Muharrem, Safer, Rabîul-evvel, Rabîul-ahır, Cumadel-ûla, Cumadel-uhra, Recep, Şa'ban, Ramazan, Şevval, Zilka'de, Zilhicce. Bu ayların toplamı da "Kameri yılı" meydana getirir. Güneş yılı 365 gündür. Kameri yıl ise bundan on gün kısa olup, kamerî aylar her yıl on gün önce başlamış olur. İşte İslam'da ve önceki semavî dinlerde günlük, aylık veya yıllık ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nesi

Nesh İzale, bertaraf, ibtal ve yok etme; izale edilen şeyin yerine başka birinin konulması veya konulmaması, nakletme, kaldırma, hükümsüz kılma, istinsah etme, değiştirme, tahvil etme (nesha) fiilinin mastarıdır. Nesh kelimesinin bu manalardan hangisinde hakikat, hangilerinde mecaz olduğu konusu ihtilaflıdır. Bazı ilim adamları "izale ve iptal etme" manasında hakikat, diğerlerinde mecaz olduğunu söylemektedirler. Istılah alimlerince nesh değişik şekillerde tarif edilmiştir. Neshin, ıstılahî tariflerinin ortak noktaları alınmak suretiyle şu şekilde tarifi mümkündür: "Nesh, şer'î bir delil ile sabit şer'î ve fer'î bir hükmün daha sonra gelen yeni şer'î bir delille kaldırılması, ilgası, tebdil ve tağyîr edilmesidir." Bu şekilde kendinden önceki hükmü kaldıran delile ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nesh

Nesefi Meşhur Hanefi fıkıh, kelam ve tefsir alimi. Maveraünnehir bölgesinin yetiştirdiği seçkin alimlerden Hafızuddîn Ebul-Berekat Abdullah İbn Ahmed en-Nesefi (öl. Ağustos 1310). Özbekistan'ın türkçe adıyla "Karşı" diye bilinen Nesef şehrinde dünyaya gelmiş ve orada yetişmiştir. Nesef şehrinin bulunduğu bölgeye "Soğd" adı verilmektedir. Nesefi'nin doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Birçok eserinin İslam aleminde meşhur ve yaygın olması, medreselerde asırlar boyu okutulmuş olması yanında hayatı, tahsili ve yetişmesi hakkında da yeterli bilgi bulunmamaktadır. Ancak yazdığı eserlere bakarak onun, Fıkıh, Usûl-i fıkıh, Kelam (Usûlu'd-dîn), Hadis ve Tefsir'de çok iyi tahsil gördüğünü söylemek mümkündür. Fıkıh'ta hocaları Bedruddîn Haherzade (öl. 651/1253) ve Hamîduddîn ed-Darîr Ali İbn ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Nesefi

Neseb, nesep Akrabalık, soy, baba tarafından olan soy bağlantısı; çocuğu ana-babasına ve ailesine bağlayan kan ve soy bağını ifade eden bir İslam hukuku terimi. Neseb, ailenin kendisine dayandığı en güçlü dayanaktır. Aile fertleri bununla birbirine hısımlık, kan, biri diğerinin cü'zü ve parçası olacak şekilde bağlanır. Çocuk babasının bir parçası, babası da onun bir bölümü olur. Neseb, insanlara Allah'ın büyük bir nimetidir. Fertler arasında merhamet, şefkat, yardım bu bağla zirveye ulaşır. Allahü Teala şöyle buyurur: "O, sudan bir beşer yaratıp onu soy sop yapandır (yani onu gerek kan ve gerekse evlilik bağı ile birbirine hısım yapandır). Rabbin herşeye kadirdir" (el-Furkan, 25/54). İslam, ...

Kategori : İslam Ansiklopedisi | Etiket: Neseb, Nesep