Orhun Abideleri

    Orhun Yazıtları , Göktürk İmparatorluğu'nun ünlü hükümdarı Bilge Kağan devrinden kalma altı adet yazılı dikilitaştır . Moğolistan'ın kuzeyinde , Baykal gölününü güneyinde , Orhun ırmağı vadisindeki Koşo Saydam gölü yakınlarındadır . Bu yazıtlardan Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtları , Koçho Tsaydam bölgesindeki Orhun Irmağı civarında; Bilge Tonyukuk yazıtları ise , Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarından yaklaşık 360 km uzakta , Tola Irmağı'nın yukarı yatağındaki Bayn Tsokto ( Bayn Çokto ) bölgesindedir . Bilge Tonyukuk yazıtlarının , ( Orhun Irmağı civarında olmamasına rağmen ) , Orhun yazıtlarıyla birlikte düşünülmesi , anılması Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtları ile aynı döneme ait olması ve aynı konuları içermesindendir . Yazıtlar Türk dili , tarihi , edebiyatı , sanatı , töresi hakkında önemli bilgiler vermektedirler . Türk ve Türkçe adı , ilk kez Doğu Göktürkler dönemine ait bu yazıtlarda geçmektedir .

    Yazıtların üçü çok önemlidir . İki taştan oluşan Tonyukuk 716 , Köl Tigin ( Kültigin ) 732 , Bilge Kağan 735 yılında dikilmiştir . Köl Tigin yazıtı , Bilge Kağan'ın ağzından yazılmıştır . Kültigin , Bilge Kağan'ın kardeşi , buyrukçu ihtiyar Tonyukuk ise veziridir . Anıtların olduğu yerde yalnızca dikilitaşlar değil , yüzlerce heykel , balbal , şehir harabeleri , taş yollar , su kanalları , koç ve kaplumbağa heykelleri , sunak taşları bulunmuştur .

Orhun Abideleri'ni ilk kez 1889 yılında Rus tarihçi Yardintsev bulmuştur . 1890'da bir Fin heyeti , 1891'de de bir Rus heyeti burada incelemelerde bulunmuştur . Bu heyetler yazıları çözememişlerdir . Fakat 1893 yılında Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen , 38 harfli alfabeyi çözerek yazıtları okumayı başarmıştır . Alfabenin dördü sesli , dördü sessiz harften oluşur . Yazıda harfler birbirine birleştirilmez , kelimeler de birbirlerinden iki nokta üstüste konularak ayrılır . Sağdan sola ve yukarıdan aşağıya yazılır . Orhun abidelerinde yazılar yukarıdan aşağıya yazılmış ve sağdan sola doğru istiflenmiştir .

Kategori: Edebiyat |

Etiket: orhun abideleri

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.