Dalalet

Yolunu şaşırma; kaybolma; azma; sapkınlık ve batıla yönelme. Ayrıca, helak olmak, batıl şey ve unutmak manalarına geldiği gibi bilerek veya bilmeyerek, az veya çok doğru yoldan sapmak anlamlarına da gelir. Nitekim "dall" ve "dalal" hem peygamberler hem de kafirler için kullanılmıştır: " (Kardeşleri) dediler ki: Yusuf'la kardeşi babamıza bizden daha sevgilidir. halbuki bizler birbirine bağlı bir toplumuz. Herhalde babamız apaçık bir hata (dalal) içindedir" (Yusuf, 12/8).

Ayette görüldüğü gibi, hata kelimesi "dalal" ile ifade edilmiştir.

Duha sûresinde de peygambere hitaben; "Seni şaşırmış bulup da yol göstermedi mi?" (ed-Duha, 93/7) buyurulmaktadır. Buradaki şaşırma kelimesi de Kur'an'da "dall", yani yolunu kaybetmiş, şaşırmış demektir.

Dilimizde dalalete, sapmak, sapıklık ve sapkınlık denir. Dalal, bazen gafletten ve şaşkınlıktan doğar. Bu münasebetle dalal; gaflet, şaşkınlık, kaybolma ve helak olma manalarına da kullanılır.

Aslında dalal, yoldan sapmak demek olduğu gibi, aklî sapma anlamlarında da kullanılmıştır. Biz de dalalet ve sapkınlığı batıla düşmeyi sadece dinde; dalal ve sapıklığı da akıl ve sözde kullanırız. Dall kelimesinin çoğulu olan "dallîn", tam manasıyla, sapkınlar demektir.

"Kim imanı küfürle değiştirirse şüphesiz dosdoğru yoldan sapmış olur" (el-Bakara, 2/108)

"Allah'a ortak koşan kimse şüphesiz derin bir sapıklığa düşmüştür" (en-Nisa, 4/116)

"Allah ve Rasülü bir işe hüküm verdiği zaman, mümin kadın ve erkeğin o işlerinde seçme hakkı yoktur. Kim Allah ve-Rasülü'ne karşı gelirse apaçık bir sapıklığa düşmüş olur" (el-Ahzab, 33/36)

Yukardaki ayetler, ister mümin olsun ister kafir, Allah'ın ve Rasûlü'nün emir ve teklifleri karşısında inat edip ondan deliller ve harikulade şeyler istemek suretiyle Peygamber'i müşkül durumda bırakmaya çalışmalarının onları doğru yoldan sapmış kimseler olarak nitelendirmeye götüreceğini ihtar etmektedir.

"İbrahim, babası Azer'e: Sen bir takım putları ilahlar mı ediniyorsun? Doğrusu ben seni ve milletini apaçık bir sapıklık içinde görüyorum demişti. " (el-En'am, 6/74).

Halbuki Hz. İbrahim Kur'an ifadesiyle yumuşak, müsamahakar, temiz huylu ve halîm birisidir. Fakat akîde söz konusu olunca, ne babalık kalır ne de evlatlık... Dalaleti seçenlere karşı tavır budur.

"...Allah, müminlere lütufta bulunmuştur. Halbuki daha önce apaçık bir (dalal) sapıklık içindeydiler. " (Ali İmran, 3/164).

Daha önce, tasavvurda, itikatta, hayatî mefhumlarda, gaye ve yönelişlerde, adet ve gidişatta, nizam ve prensiplerde dalalet; sosyal ve ahlakî yaşayışta da sapıklık içindeydiler. Allah, lütufta bulunarak onları, sapıklıktan doğru yola çıkarmıştır:

"Ey Muhammed! Sana indirilen Kur'an'a ve senden önce indirilenlere inandıklarını iddia edenleri görmüyor musun? Tağutun önünde muhakeme olunmalarını isterler. Oysa onu reddetmekle emr olunmuşlardı. Şeytan onları derin bir sapıklıkla saptırmak ister. " (en-Nisa, 4/60)

İşte iman ettiğini söyleyip; Hakk'ın önünde muhakeme edilmeye çağrılınca, tağutun hükmünü Hakk'ın hükmüne tercih edenler, gerçekte şirk ve apaçık bir sapıklık içindedirler. Şeytan da, onların, bu sapıklıklarında daha da derinleşmelerini ister ve nitekim çoğu zaman başarır.

Dalalet kelimesinden geçişli olarak türetilen "idlal" da saptırmak anlamına gelir. Şöyle ki: "Onlardan bir güruh seni saptırmaya yeltenmişti. Onlar yalnızca kendilerini saptırırlar, sana hiçbir zarar veremezler. " (en-Nisa, 4/113)

Rivayete göre Medine yerlilerinden Ta'me, bir komşusunun zırhını çalmış, bir un dağarcığına saklayarak getirip, bir Yahudi'nin evine gizlemişti. Ta'me'yi sıkıştırdılar. O, müslüman olmasına rağmen yemin etti. Yahudiyi sorguya çektiler. O da: Bunu bana Ta'me verdi dedi. Bazı Yahudiler de şahitlik ettiler. Zaferoğulları Rasûlullah'a gelip Ta'me'yi beraat ettirmesini söylediler. Ta'me'nin yemini karşısında düşündü; arkasından yukardaki ayet indi.

Dalaletin unutma ve yanılma anlamına geldiği de olur. Aşağıdaki ayet buna bir örnektir: Borç verirken yazılmasını ve şahit getirilmesini isteyen ayet, devamla; "Eğer iki erkek bulunamazsa rıza göstereceğiniz şahitlerden olmak üzere bir erkekle iki kadın gösterin ki, onlardan biri yanılırsa diğeri onu düzeltsin. " (el-Bakara, 2/282). Görüldüğü gibi burada yanılma olarak tercüme edilen kelime Kur'an'da "dalalet "ten türeyen, "dallet" sözcüğüdür.

Peygamber (s.a.s.)'in hadislerinde de, sapıklığın dalalet olarak geçtiğini görmek mümkündür. Bir örnek olmak üzere aşağıdaki hadisle yetinelim:

"Sonradan uydurulan şeylerden sakınınız. Çünkü sonradan uydurulan her şey bid'attır. Ve her bid'at sapıklık (dalalet)tır. " (Ebû Davûd, es-Sünne, 5)

Halid ERBOĞA

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Dalalet

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/dalalet.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.