Dırhem

Arap para sisteminde gümüş sikke yerine kullanılmış, daha sonra Osmanlılara geçmiş bir para birimi. Çoğulu derahim'dir. Farsça direm'den alınmadır.

Dirhemin 2,97 gramlık para şeklinin Hz. Ömer tarafından darbedildiği kuvvetli olarak rivayet edilir. İslamiyete ait en eski dirhemler, bazı şüpheli sikkeler müstesna, 75/694 yılından kalmadır. Müslümanlara bu dirhemin Sasanî dirheminden gelmiş olduğu şüphesizdir. İran'da Sasanî dirhemleri 4,25 gramlık yeni Atina drahmisinin ağırlığında olarak kabul edilmiş ve bu vezin hemen hemen Sasanî devletinin sona ermesine kadar değişmeden kalmıştır. İran'daki Arap valileri eski tipi muhafaza etmekle birlikte daha hafif sikkeler darbetmişlerdir. Bunların birçok sikkeleri 2,90 gr. ağırlığında olup, resmi dirheme uygundur.

Dirhemin resmi ağırlığını tespit etmek, dinarın ağırlığını tayin etmekten daha güçtür. Çünkü dirhemler hiç bir zaman ihtimamla basılmamıştır. Dirhemin resmi rayicinin tesbiti hususunda tarihlerde gördüğümüz kayıtlar birbirini tutmaz. Yalnız hepsinin birleştiği nokta dirhemin ağırlığı ile miskalin birbirine oranının 7/10 olduğudur. Fakat miskal hakiki dinar (Mekke miskali 4,25 gram)'a nisbet edildiği zaman bir mana ifade eder. Dirhemin en muhtemel ağırlığı 2,97 gramdır. Bu sikke gerek mevcut sikkelere ve camdan yapılmış vezin ölçülerine, gerek E.T. Rogers tarafından Fayyum'da bulunan el-Muktedir devrine (295-320/908-932) ait sikke vezinlerine uymaktadır.

Dirhemin katlarına ve cüzlerine ilk hicri yüzyıllarda pek rast gelinmez. çüzlerinden en çok kullanılanı 1/6 danık, en çok yaygınlaşmış olanı da 1/2 dirhem idi (A. V. Zambaur, İA, Dirhem mad.; M. Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Dirhem, mad.)

Dirhem-i Örfî:

Onaltı kırattan ibaret gümüş hakkında kullanılan bir tabirdir. Bu da 3,2 gram eder. Bazı İslam alimlerine göre zekatta, diyette ve diğer İslamî borçlarda her yerin örfî dirhemi muteberdir. Ancak bu dirhemin, dirhemi şer'îden eksik olmaması lazımdır.

Dirhem-i Şer'î:

14 kırat gümüş para hakkında kullanılır. Orta büyüklükte 70 arpa tanesinin ağırlığı demektir. Bu da yaklaşık 2,8 gram eder. Zekatta, mehirde, diyette, hırsızlık nisabında muteber olan bu dirhem'dir. Hz. Peygamber devrinde 20,12,10 kırat sıkletinde üç türlü dirhem vardı. Halife Hz. Ömer (r.a.) zamanında bunlar birleştirilerek ortalaması olan 14 kırat bir dirhem kabul edilmiştir.

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Dırhem

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/dirhem.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.