Eda

Ödeme, yerine getirme, ifa, tarz ve üslûp; soğuk davranış, kurum ve kibir, naz ve işve.

"Hiç şüphesiz Allah size, emanetleri ehline teslim ermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder" (en-Nisa, 4/58), "Eğer yolculukta olup katip bulamazsanız, alınan rehin yeter. Şayet birbirinize güvenirseniz güvenilen kimse borcunu ödesin" (el-Bakara, 2/283), "Katil, öldürülenin kardeşi tarafından bağışlanmışsa, kendisine (örfe uyarak ve bağışlayana) güzellikle diyet ödemesi gerekir'' (el-Bakara, 2/187) ayetlerinde geçen "teslim etme" ve "ödeme" sözleri, Kur'an-ı Kerim'de hep "eda" lafzıyla ifade edilmiştir.

Fıkıh ıstılahı olarak; emir ile farz olmuş bir şeyin bizzat kendisini, müstahak olana teslim etmektir. Mesela muayyen vakitte kılınması emrolunan bir namazı o vakitte, (istenildiği şekilde) kılmak bir "eda"dır. Gasbedilmiş bir malı, aynen sahibine iade etmek de bir "eda"dır (Ö.Nasuhî Bilmen, Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, 1, 32).

Üç türlü "eda" vardır: Kamil eda, nafiz eda, kazaya şebih eda...

Kamil eda: Emredilen şeyi, her türlü meşrû sıfatlarıyla birlikte tam, eksiksiz ve en iyi şekilde yerine getirmektir. Namazı cemaatle kılmak, gasbedilmiş bir malı sahibine aynen geri vermek gibi...

Nafiz eda: Buna geçerli eda diyebiliriz. Emredilen şeyi, vasıflarının bazısıyla teslim etmek, yerine getirmektir. Yalnız olarak namaz kılmak, mutlak bey' (satış) ile satılan bir malı ayıplı iken müşteriye teslim etmek gibi...

Kazaya şebih (kazaya benzeyen) eda: Namazın başlangıcında imama yetişmiş iken, abdesti bozularak, imamın namazı bitirmesinden sonra yalnız başına namazını tamamlayan kimsenin fiili gibi. Başkasına ait bir malı satıp daha sonra o malı, sahibinden alarak müşteriye teslim etmek de kazaya benzeyen edadır.

Eda ile kaza, icra, ifa, infaz, te'diye ve tesviye arasında benzerlik olmakla birlikte, bazı farklar da vardır. Eda, ayn; vacibi (vacibin bizzat kendisini) vaktinde ödemek olduğu halde kaza, vacibi vaktinin dışında başka bir zamanda ödemek; icra, kararlaştırılmış bir şeyi, tatbik sahasına koymak; îfa, vazifeden sayılan birşeyi yapmak; infaz, bir hükmü icra etmek; te'diye, nakit olarak vermek; tesviye, düzeltmek, gidermek demektir.

Eda, ehliyet ile birlikte "eda ehliyeti" şeklinde bir isim tamlaması halinde kullanılırsa, fıkıh usûlü'nde şöyle bir anlam kazanır:

Yükümlünün, sözlerinin ve fiillerinin şer'an mûteber sayılma salahiyetidir. Öyle ki, ondan bir akit veya tasarruf çıktığı zaman o, şer'an mûteber olur ve üzerine gerekli hükümleri terettüp eder. Namaz kılarsa, oruç tutarsa, hacca giderse veya herhangi bir farzı yaparsa şer'an mûteber olur ve üzerinden farz düşer. Bir kimsenin malına, canına veya ırzına karşı bir suç işlerse sorumlu tutulur. Beden veya mal bakımından cezalandırılır (Dr. Abdulvahap Hallaf, İslam Hukuk Felsefesi Çev: Hüseyin Atay, 321).

Halid ERBOĞA

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Eda

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/eda.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.