Ehl-ı Hıbre

Ehl-ı hıbre

Ehl-i Vukuf, bilirkişi, eksper, hakimin, kendi ihtisası dışında kalan alanlarda bilgisine başvurduğu, konunun uzmanı kişi veya kişiler.

Bilinemeyen konuların, özellikle dava konusu ihtilaflı hallerde, bilgi ve tecrübe sahibi uzman kişilere sorulması İslam'ın emir ve tavsiyeleri arasındadır:

"Eğer bilmiyorsanız zikir ehline (yani meseleyi bilen uzman ve bilgi sahiplerine) sorun" (el-Enbiya, 21/7).

"Bilmediğin birşeyin ardına düşme; çünkü, kulak, göz ve gönül bunların hepsi ondan (o yaptığın kötü isten) sorumludur" (el-İsra 17/36).

Her ne kadar ayetlerin nüzul sebebi husûsi ise de hükmü ve manası umûmîdir.

İhtilaflı konuların Allah'ın kitabına, Rasûlünün sünnetine ve emir sahiplerine (alimlere) havale edilmesi Kur'an'ın açık emridir (en-Nisa 4/59). İlmin fazileti, alimlerin derecelerinin yüksekliğini bildiren ayet ve hadisler de bu konuda delildir.

İslam hukukunda ehl-i hibre, şahitten ayrı olarak mütalaa edilmiştir. Onun görevi sadece, sorulan şeyi "haber vermek"tir. Mecelle'de bu hususta şunlar kaydedilir. "Her ne kadar ehl-i hibre'nin haber vermesi gibi sırf tahkik ve durumu aydınlatmak için alınan ifadelerde şehadet sözü (şahitlik yaparım demek) şart değilse de bunlar, (ehl-i hibrenin ifadesi) şer'î şahitlik olmayıp sırf haber vermek kabilindendir" (Kitabü'l-Beyyinat ve't-Tahlif, Fasl-ı Sanı, Şehadetin Keyfiyet-i Edası, Md. 1689).

Doğru karar verebilmek için hakimin, bilmediği konuları bilen birisine (ehl-i hibre) sorması onun vazifeleri arasında sayılmıştır (Bkz. Mecelle, Kitabü'l-Kaza, Fasl-ı Salis, Hakimin ezaifi Beyanındadır, Md. 1811) "Hakimin lede'l-hace, ahardan istifta etmesi caizdir" (Hakimin, ihtiyaç halinde, başkasından sorması caizdir).

Hakimin, hükmü zor konularda alimlerle istişare etmesi tavsiye edilmiştir: "Şayet hadisenin hükmü zorsa hakim re'yini kullanır ve onunla amel edilir. Bu hususta en iyisi alimlerle istişare etmektir" (Fetavay-i Hindiyye tercümesi VI/236)

Ehl-i hibre, gerekli hallerde, hadisenin aydınlatılması için, kendisiyle istişare edilen, hadiseye vakıf kişi veya kişilerdir. Bir kişi de olabilir, fakat çok olması daha iyidir: "Eğer hakim tek kişi ile istişare yaparsa o da kafi gelir. Fakat bilginlerle istişaresi uygun olur" (Fetavay-i Hindiyye tercümesi VI, 237).

Modern hukukta ise bir kişinin ehl-i vukuf seçilmesi mümkündür. Fakat üçten fazla kimse bilirkişi olarak seçilemez.

İslam hukukunun "hakimlik" ve "hüküm verme esasları"nı inceleyen "edebü'l-kadı" bölümünde hakimin içtihad etme (kendi kanaatıyla hüküm verme) hakkına sahip olduğu ifade edilerek hakimin kanaati, istişare ettiği alimlerin görüşüne aykırı bile olsa hakim kendi kanaatını terketmez denilmiştir: "Eğer hakim fıkıh bilginleriyle istişare eder bilginler bir şeyde ittifak ederler, hakim de onların re'yinin hilafını hükmeder ve onların re'yinin hilafını (doğru) görürse; hakimin kendi görüşünü terketmesi uygun olmaz ve onların re'yiyle hükmetmez" (Fetavay-ı Hindiyye tercümesi VI, 237).

Dava konusu bütün hadiselerde gerektiğinde ehl-i hibreye müracaat edilebilir.

Halit ÜNAL

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Ehl-ı Hıbre

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/ehl-i-hibre.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.