Ehl-ı Kıtap

Ehl-ı kıtap

İslam literatüründe yahudiler ve hristiyanlar için kullanılan bir tabir, kitab ehli.

Kur'an-ı Kerîm, birçok yerde yahudiler ve hristiyanlardan, ehl-i kitap diye bahseder; hadislerde de bu tabir sık sık kullanılmıştır. Böylece vahiy yoluyla nazil olmuş Tevrat, Zebûr ve İncil'e sahip bulunan yahudiler ve hristiyanlar, bu kitaplar tahrif edilmiş olmasına rağmen, müşriklerden ayırdedilmiş ve kendilerine farklı bir statü tanınmıştır.

İslam ahkamına göre, İslam idaresini kabul edip bağlandıktan sonra ehl-i kitaba ibadetlerini serbestçe yapabilme hürriyeti tanınır. Antlaşma şartlarını tamamen yerine getirmeleri ve adil ölçülerde kendilerine konan cizyeyi (baş vergisini) ödemeleri halinde İslam idaresinin himayesinde olup can ve nal güvenlikleri sağlanır.

Bu hususlara muhalif davranan müslümanlar, büyük bir günah işlemiş sayılırlar. Hz. Peygamber ve Raşid Halifeler döneminden itibaren tüm adil İslam idarelerinde ehl-i kitaba bu hakların eksiksiz verildiği, antlaşma metinlerine bu hususların hassasiyetle yazıldığı ve uygulanmasında büyük titizlik gösterildiği, tarihî bir gerçektir. Bu hassasiyet, Peygamber efendimizin, "Bir zımmîye zulmedenin... kıyamet gününde hasmı benim!" hadislerinde en güzel şekliyle ifadesini bulmuştur (Ebû Davûd, İmaret, 33; ayrıca bkz. Ebû Davûd, Cihad 153). Sefere çıkan ordu komutanlarına ve valilere halifeler tarafından verilen talimatlarda, muahedûn, ehlü'z-zimme veya zimmîler sıfatıyla ehl-i kitabın haklarına riayet etmeleri, kendilerine ibadet hürriyeti verilmesi ve insanı muamelede bulunulması sıkı sıkıya emredilmiştir. İmam Ebû Yûsuf'un Kitabü'l-Harac'ı, Ebû Ubeyd Kasım b. Sellam'ın Kitabü'l-Emval'ı ve diğer İslam hukukçularının kaynak eserleri bu talimatları ile ehl-i kitaba uygulanacak ahkam ve verilecek haklar konusunda geniş bilgiler ihtiva ederler.

İlk halifeler döneminde ehl-i kitabın, Arap Yarımadası'ndan sürülüp çıkarılması, Hz. Peygamber'in, "Arap Yarımadası'nda iki din birarada bulunmayacaktır" (Muvatta', Medine, 18,19) şeklindeki bir hadisine dayandırılırsa da bunun yanında ehl-i kitabın, antlaşma şartlarına uymamaları ve huzursuzluk çıkarmalarının da bu uygulamaya esas teşkil ettiğini göz önünde bulundurmak gerekir.

Hz. Peygamber'in, yahudi ve hristiyan olmadıkları halde Hecer ve Bahreyn'deki İranlılardan cizye almış olması, ilk dönemlerde mecûsîlerin de ehl-i kitap adı ile anılmalarına değilse bile, ehl-i kitaba uygulanan ahkam ile muamele görmelerine yol açmıştır. Ayrıca Arap Yarımadası'nın dışında kalan bölgelerde yahûdilik ve hristiyanlıktan başka dinlere mensup olanların ehl-i kitaba tanınan haklara sahip olup olamayacakları hususu, İslam alimlerince farklı şekillerde yorumlanmıştır. Bu sebeple İslam tarihinin çeşitli dönemlerinde Arap Yarımadası'nın dışındaki putperestlerden ve diğer din mensuplarından da cizye* alınıp kendilerine ehl-i kitab gibi muamele edildiği olmuştur. Ancak bu husus, ehl-i kitab tabirinin zamanla anlam değiştirdiği ve şümûlünün genişletildiği manasına gelmez.

Kur'an; yahudi ve hristiyanlar gibi, -sonradan bozulmuş da olsa-, bir hak dine inananların yiyeceklerini müslümanlara helal kılmıştır:

"Bugün size temiz ve faydalı şeyler helal kılındı. Kitap verilenlerin yiyecekleri size, sizin yiyecekleriniz de onlara helaldir" (el-Maide, 5/5).

Bu ayetin manası genel olup, domuz, şarap, içki, ölü hayvan gibi aslı haram olan yiyeceklerin dışında kalanları içine alır.

Yahudi ve hristiyanlar dışında kalanlar müşrik hükmünde olup, kestikleri yenmez. Yahudi ve hristiyanların kesim şekli kendi dinlerinin kabûl ettiği bir şekilde oluyorsa, böyle kesilen hayvanlar yenir; dinlerinin kabûl etmediği bir kesme ve öldürme şekliyle öldürülmüşse, böyle hayvanların etleri yenilmez.

İslam, müslüman bir erkeğin kafir veya müşrik bir kadınla evlenmesine izin vermezken, kitap ehlinden olan, yani yahudi veya hristiyan bir kadına evlenmesine izin vermiştir. Çünkü bunların dini, aslı bozulmuş olsa da semavî bir dindir. Bu konuda Kur'an'ı Kerim'de şöyle buyurulur:

"Kitap verilenlerin yemeği size helal, sizin yemeğiniz de onlara helaldir. Mehirlerini verdiğiniz takdirde, iman eden hür ve iffetli kadınlar ve sizden önce kitab verilenlerin hür ve iffetli kadınları, zina etmemek ve gizli dost tutmamak şartıyla size helaldir" (Maide 5/5).

Bu, kitap ehline İslam'ın bir müsamahasıdır. Kitabî kadınlarla evlenmek bir ruhsattır, azîmet değildir. Yani aslolan, müslüman bir erkeğin kitabî kadınla evlenmesi değil, evlenebilir olmasıdır. Fakat müslüman bir kadın, yahudi ve hristiyan da olsa gayr-i müslim bir erkekle evlenemez, bu haramdır. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki, müslüman bir erkek için mümin bir kadın şüphesiz, kitabî bir kadından daha iyidir. Doğacak neslin inanç, terbiye ve yetiştirilmesinde tehlike görülürse kitabî kadınlarla evlenilmemelidir. Müslümanların azınlık durumunda olduğu memleketlerde müslüman nüfusun artması, kitabî erkeklerle evlenemeyeceklerinden müslüman kızların açıkta kalmaması için, kitabî kadınlarla evlenebilme hükmünün geçici olarak kısıtlanması da mümkündür.

Ahmet ÖNKAL

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Ehl-ı Kıtap

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/ehl-i-kitap.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.