Fasıt Nıkah

Fasıt nıkah

Sıhhat şartlarından birisi bulunmaksızın akd olunan nikah rükün veya meydana gelme. (İn'ikad) şartlarından birisi eksik bulunursa, nikah batıl olur. Temyiz gücüne sahip olmayan küçüğün veya akıl hastasının bizzat nikah akdetmesi, gelecek zaman sıygası kullanarak evlenme, kız kardeş, hala ve teyze ile evlenme, başka bir erkeğin karısıyla bilerek evlenme, müslüman kadının gayr-i müslim erkekle evlenmesi gibi, akitler batıldır.

İslam hukukçularına göre, ibadetler konusunda fesatla butlan arasında bir fark yoktur. Namaz fasit oldu veya batıl oldu, terimleri aynı şeyi ifade eder. O da "namaz bozuldu" demektir. Muamelat konularında ise, çoğunluk hukukçular fesat ve butlanı eş anlamlı kabul ederken, hanefiler bu iki terime farklı sonuçlar bağlamıştır. Hanefilere göre; bir akitte icap, kabul ve üzerinde akit yapılan şey gibi, akdin rükünlerinden ve temel unsurlarından birisi eksik olursa veya bunları tamamlayan şartlarda bir kusur bulunursa akit batıl olur. Eğer hükmü tamamlayan veya hükümle ilgili olan bir şart eksikse, akit fasit olur, batıl olmaz. Mesela bir alım-satım akdinde ödenecek olan para miktarının veya ödeme vadesinin bilinmemesi gibi, hükmün uygulanması sırasında, anlaşmazlığa yol açabilecek eksiklikler yüzünden akit fasit olur. Bu eksiklik giderilince akit sahih hale gelir. Çoğunluk hukukçulara göre ise, yasaklama söz konusu olduğu halde akit yapmak Allah'a isyandır, bu yüzden akit batıl olur ve hiç bir sonuç doğurmaz. Dayandıkları delil şu hadistir: "Kim bizim emrimiz (veya tavsiyemiz) olmadığı halde bir iş yaparsa merdut'tur; kim, dinimizde olmayan bir işi bu dine sokarsa merdut'tur geçersizdir makbul değildir"(Buhari, İ'tisam, 20, Büyû', 60, Sulh, 5). Bu duruma göre, hanefiler akitleri; sahîh, batıl ve fasit olmak üzere üçe ayırırken, çoğunluk; batıl ve fasidi eş anlamlı kabul ederek ikiye ayırır (Gazzalî, el-Mustasfa, Bulak, Mısır 1322. II. 31: İbnü'l-Hümam. Et-Tahrîr, Şerhu 't-takrir ile birlikte, Kahire 1316-1317, I, 329; Pezdevî, Usûl, Keşfü'l-Esrar kenarında, İstanbul 1308, I, 66).

Hanefi fıkıh ekolü bütün akitlerde fasit, batıl ayırımı gözetirken, nikah akdi konusunda, Ebû Hanife (ö. 150/767) ile Ebû Yûsuf (ö. 182/798) ve İmam Muhammed (ö. 189/805) arasında görüş ayrılığı olmuştur. Çünkü nikahın iki yönlü özelliği vardır. Nafile ibadetlerden üstün sayıldığı için ibadete; kendisinde icap kabul şahitler ve mehrin bulunması yüzünden de muamelata benzer. Özellikle Ebû Hanife, doğacak çocukların babasız kalmaması ve nikah akdine güvenerek bir araya gelmiş olan eşlerin mağduriyetinin önlenmesi için nikah akdinde de batıl-fasit ayırımına özen göstermiştir.

Bazı evlilikler fasit evlilik olarak kabul edilir:

Şahitsiz olarak akdedilen evlenme fasittir. Dört mezhep, şehadetin evliliğin sıhhat şartlarından olduğu konusunda görüş birliği halindedir. Veli dışında, iki erkek veya hanefilere göre iki erkek bulunmayınca bir erkek, iki kadın şahit hazır olmadıkça nikah akdi sahih olmaz. Hadislerde şöyle buyurulur: "İki Şahit bulunmaksızın nikah caiz olmaz" (Buhari, Şehadat, 8). "Bir veli ve iki tane adaletli şahit bulunmadıkça, nikah olmaz" (Ebû Davud, Nikah, 19; Darimî, Nikah, II). ''Erkeklerinizden iki de şahit tutun. Eğer iki erkek bulunmazsa, o halde razı olacağınız şahitlerden bir erkekle iki kadın yeter" (el-Bakara, 2/282). 1917 tarihli Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi (H.A.K) 56 ncı maddesinde aynı esası formüle etmiştir.

Süresi sınırlanmış nikah fasittir. Nikahta icap ve kabulün, akdi süresiz olarak meydana getirecek şekilde düzenlenmesi gerekir. Geçici nikah, ya temettü (kadının cinsel yönlerinden yararlanma) ifadesi kullanılarak akdedilir. Buna mut'a nikahı denir. "Bir ay süreyle, şu şartlarla, cinsel yönlerinden yararlanmak üzere seninle mut'a yaptım" teklifine karşılık, kadının kabul ettiğini bildirmesiyle, mut'a nikahı meydana gelir. Çoğunluk İslam Hukukçuları ve sahabenin büyük çoğunluğuna göre mut'a nikahı haram ve batıldır (el-Kasanı Bedayiu's-Sanayi', 2. baskı, Beyrut 1974, II, 272, 273). Geçici nikah ya da belirli veya belirsiz bir süre zikredilerek yapılır. "Seni, şu şartlarla bir ay veya bir yıl süreyle yahut bu şehirde oturduğum sürece nikahladım" gibi sözlerle akdedilir. İşte asıl geçici veya muvakkat nikah budur. Ebû Hanîfe, Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'e göre bu çeşit geçici nikah fasittir. Bu üç müctehid geçici nikahı, mut'a nikahına benzetmişlerdir. İmam Züfer'e (ö. 158/775) göre, geçici nikah muteber olup, süre şartı geçersizdir. Evlenme akdi süresiz olarak meydana gelmiş olur. Çünkü nikah fasit şartlarla batıl olmaz. İmam Züfer'e, geçici nikahın, mut'a nikahı niteliğinde olduğu ve akitlerde lafzın değil, mananın muteber bulunduğu belirtilerek, cevap verilmiştir (el-Kasanı, a.g.e., II, 273). Hukuk-u Aile kararnamesi, 55 nci maddesiyle geçici nikahı fasit saymıştır. Diğer yandan nikahtan önce veya evlilik sırasında eşlerin boşanmak için süre kabul etmeleri veya bu konuda sözleşme yapmaları hukukî bir değer taşımaz. Şia İmamiye mezhebi müslüman veya kitabiye (hıristiyan veya yahudi kadını) ile akdedilecek mut'a nikahını caiz kabul eder. Bunun için mehir ve va'de (süre) tesbiti şarttır. Şu üç lafızla nikahı akdederler. "Seni zevce olarak aldım, seni nikahladım veya seninle mut'a yaptım" gibi (ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslamî ve Edilletüh, Dimaşk 1985, VII,64).

Karının kız kardeşini, hala ve teyzesini bir nikah altında toplamak caiz değildir. Bu çeşit evlilik fasit olur. Evlenme farklı tarihlerde olmuşsa, önceki tarihli evlenme akdi muteber, sonraki fasit olur (el-Mevsılî, el-İhtiyar, ve t.y., III, 86, 87). Zira Cenab-ı Hak şöyle buyurur: "İki kız kardeşi birlikte almanız da size haram kılındı''(en-Nisa. 4/23).Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Bir kimsenin hanımıyla, bu hanımının hala veya teyzesi bir nikah altında toplanamaz" (Buhari, Nikah, 27; Müslim, Nikah, 33, 34, 36, 40; Ebû Davud, Nikah, 12). Baun talaktan dolayı iddet beklemekte olan kadını nikahlamak da fasittir. Kısaca "geçici evlenme engeli bulunan bir kadınla akdolunacak nikah fasit olur" (el-Kasanı, age, II, 272-274; el-Mevsılî, a.g.e. III, 86, 87).

Evlenecek olan eşlerin rıza ve ihtiyarının bulunması, başka bir deyimle zorlamanın (ikrah) olmaması, evlenecek eşin belirli olması, hacc veya umre için ihramda olmamak, mehir tesbit etmek, nikahın gizli olmaması, eşlerden birisinin ölüm hastası olmaması ve velinin nikah akdine katılması hanefilere göre sıhhat şartlarından olmadığı için nikahın fesadına sebep olmaz. Diğer bazı islam hukukçuları ise bunları sıhhat şartı sayar ve dolayısıyla bunların bulunmamasını fesat sebebi olarak kabul eder.

Evli bir kadınla bilmeksizin yapılan evlenme akdi fasittir. Hukuk-ı Aile Kararnamesi 13. ve 54. maddelerine göre kadının evli olduğunu bilip bilmeme ayırımı yapılmaksızın, bu çeşit nikah fasit sayılmıştır.

Üç talakla boşanmış kadınla, hulleden önce aynı erkeğin evlenmesi fasittir. Bu husustaki evlenme yasağını bilip bilmemeleri durumu değiştirmez. Bu, Ebû Hanife'ye göredir. Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'e göre, evlenme yasağını bildikleri takdirde nikah batıl olur.

Evlenmeleri yasak olan kan, sihrî veya süt hısımlarından birisiyle bilerek veya bilmeyerek yapılacak evlenme akdi, Ebû Hanife'ye göre fasit, Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'e göre her halde batıldır.

Fasit Evliliğin Hükümleri:

Fasit evlilik cinsel birleşmeden önce, evliliğe ait herhangi bir sonuç doğurmaz. Böyle bir nikah cinsel birleşmeyi meşrû kılmaz. Kadın için mehir, nafaka ve iddet gerekmez. Sihrî hısımlık ve nesep sabit olmaz. Eşler arasında miras cereyan etmez. Karı kocanın kendiliğinden birbirini terketmeleri gerekir. Aksi halde, konu, eşlerin ayrılması için hakime götürülür. Diğer yandan kötülüğü (münkeri) önlemek için, bu işle görevli güvenlik güçlerine (hisbe teşkilat görevlilerine) başvurmak da caizdir. Eşlerden her birisi için, diğer eş hazır olmasa bile, fasit nikahı fesih hakkı sabit olur. Sağlam görüşe göre, cinsel birleşme olsun veya olmasın Allah'a isyandan kurtulmak için bu hak vardır. Ancak fesih hakkının bulunması, hakimin ayrılma kararı vermesine aykırı değildir.

Cinsel birleşme olmuşsa, şu sonuçlar ortaya çıkar: Bu birleşme her iki taraf için bir günah ve Allah'a isyan olarak kalır. Eşlerin evliliğe devamları caiz değildir. Derhal ayrılmaları gerekir. Kendiliğinden ayrılmazlarsa, hakim tarafından zorla ayrılırlar. Kendilerine zina cezası uygulanmaz. Çünkü fasit de olsa akit şüphesi vardır. Hz. Peygamber; "Gücünüz yettiği kadar, şüphelerle had cezalarını düşürünüz" (Ebû Davud, Salat, 14; Tirmizî, Hudûd, 2) buyurmuştur. Ancak böyle bir evlilik için, İslam Devleti'nin koyduğu bir ceza (ta'zîr) varsa. bu uygulanır. Ebû Yusuf ve İmam

Muhammed'e göre, mahrem hısımla vuku bulacak cinsel birleşme had cezasını gerektirir. Çünkü mutlak evlenme engeli olan evlilikte cinsel birleş me şüpheyi gerektirmez. Geçici evlenme engellerinde ise, nikah şüphesi vardır. Ancak hakim ayırdıktan sonra, cinsel birleşme olursa zina cezası uygulanır (el-Kasanı, a.g.e, II, 335; el-Mevsılî, a.g.e, III, 84 vd.; el-Fetava'l Hindiyye I, 330, 331; İbn Abidîn, a.g.e, II, 481-484, 835).

Fasit evlilikte cinsel birleşme ma'siyet sayılmakla birlikte, Hanefîlere göre, şu sonuçlar doğar:

a. Kadının mehir hakkı. İmam Züfer (ö. 158/775) dışında, Hanefilerin çoğunluğuna göre, cinsel birleşme tekerrür de etse, mehr-i misil * ile mehr-i müsemma * dan az olanı gerekir. Akit sırasında mehir konuşulmamışsa, tam olarak mehr-i misil üzerinde hak doğar. Çünkü fasit nikahta mehrin gerekmesi cinsel birleşme sebebiyledir. Bu konuda şu prensip vardır: "Daru'l-İslam'da her cinsel birleşme ya haddi (had cezasını) ya da mehri gerektirir". Fasit nikahta akit şüphesi yüzünden had cezası düştüğüne göre geride mehir hakkı kalır.

b. En az altı ay, en çok bir yıl içinde doğan çocuğun nesebi sabit olur. İmam Muhammed'e göre, nesebin süresi cinsî birleşme tarihinden itibaren hesaplanır. Fetvaya esas olan bu görüştür.

c. Sıhrî hısımlık haramlığı doğar. Eşler birbirinin usûl ve füruû ile ebedî olarak evlenemez.

d. Kadına, ayrılma tarihinden itibaren "boşanma iddeti" gerekli olur. Fasit nikahta, sahih halvet (eşlerin engelsiz olarak başbaşa kalması, ancak cinsel birleşmenin olmaması hali), cinsel birleşme hükmünde değildir.

Fasit nikahta nafaka ve eşlerden birisinin ölümü halinde miras hükümleri cereyan etmez. Kadının, kocaya itaat yükümlülüğü bulunmaz. Evliliğin sona ermesi talak niteliğinde sayılmaz ve bu yüzden de boşanma sayısında bir eksilme meydana gelmez (el-Kasanı, a.g.e., II, 335; el-Fetava';Hindiyye, I, 330; İbn Kudame, el-Muğnî, Kahire 1970, VII, 113-118; ez-Zühaylî, a.g.e, VII, 109 vd.; Ömer Nasuhi Bilmen, İstilahat-ı Fıkhıyye Kamusu, İstanbul 1967, II, 22-36).

Yunus APAYDIN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Fasıt Nıkah

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/fasit-nikah.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.