Fazılet

Güzel ve iyi huy, kişiyi iyilik yapmaya yönelten duygu, erdem. Zıddı, rezillettir. Dinimiz, müslümanların her türlü görevlerini yerine getirerek olgun ve yüksek bir ahlaka sahip olmalarını, iyi huylarla ruhlarını güzelleştirmelerini istemiş, reziletten, kötü huy ve alışkanlıklardan da uzaklaşmaları emredilmiştir.

Bilindiği gibi bedenimiz çeşitli hastalıklara yakalanabilmekte ve bu hastalıklar uygun ilaçlarla tedavi edilmektedir. İnsan ruhu da bazı hastalıklara yakalanabilir. Ruhî hastalıkların en tesirli ilacı doğru ve sağlam bilgilere sahip olmak, zihni, evham ve hurafelerden temizlemektir. Fakat bu yeterli değildir. İnsan ruhunun terbiye edilmesi, öldürücü manevî hastalıklardan korunabilmesinin bir başka yolu, onun, güzel ahlak ve faziletlerle süslenmesidir.

Olgun insan, imkanların elverdiği ölçüde faziletleri nefsinde toplayan insandır. Manevî ve rûhî hastalıklar demek olan reziletleri ve kötülükleri alışkanlık haline getirenler, ebedî hayatı kaybederler, hüsrana ve zarara uğrarlar. Nitekim Cenab-ı Hak:

"Nefsini tertemiz yapıp arıtan, şüphesiz saadete ermiş, onu kötülüklere gömen ise, elbette ziyana uğramıştır" (eş-Şems, 91/9-10) buyurarak bu noktaya işaret etmiştir.

Bütün iş ve davranışlarımızda orta yolu tutmak fazilet sayılır. Fazilet dediğimiz güzel huylarda aşırılık (ifrat); bunlardan yoksunluk (tefrit) ise rezilet sayılmıştır.

Fazilet sahibi insanlar arasında daima anlaşma, ülfet ve ahenk görülür. Rezilet sahipleri arasında ise hep fitne ve fesat çıkar.

Bütün faziletler güzel iş ve davranışlardan ibarettir. Bu sebeple islam getirdiği prensiplerle müslümanları faziletli insanlar yapmaya çalışmış böylece onlardan insanlığa örnek ve önder bir topluluk vücûda getirmek istemiştir.

İslam nizamı, insanın hiç bir duygu ve eğilimini yok etmek istememekte; ancak hayatın bütünüyle ölçülü olmasını, ifrat ve tefritten kaçınılması gerektiğini bildirmektedir. Bu sebeple "itidal" (ölçü sahibi olmak) son derece önem!i kabul edilmiştir.

İslam cömertliği büyük bir fazilet olarak görür. Fakat cömertliğin, daha doğrusu başkalarına vermenin ve harcamanın fazilet olabilmesi için harcamalarda itidale uymak şarttır. Aksi takdirde bu bir fazilet olmaktan çıkar. Hatta sorumluluk gerektiren bir rezilet olur. Bunun için harcamalar da orta yol tutulur. Yani ne aşırı bir şekilde, yerli yersiz harcama yapılır. Bu da israf'tır. Ne de aşırı mal sevgisi ile onu harcamaktan çekinilir. Bu da cimrilik'tir. Aksine bu iki durumdan da kaçınarak malın İslam'ın emrettiği şekilde harcanmasına "cömertlik" denilmiş ve bu harcamada itidal olduğu için fazilet sayılmıştır.

Tevazu da bir fazilettir. Tevazu alçak gönüllü olmak demektir. Tevazuda aşırıya gitmek insanı zillete, aşağılığa sürükler. Tevazu'dan uzaklaşmak ise insanı kibirli olmaya, benliğimizin bu kötü huy tarafından sarılmasına sebep olur. Şu halde müslüman kişi davranışlarında itidal (orta yol) fazilet ve güzel huyların, ifrat ve tefrit (aşırılık veya bir şeyin yokluğu) ise rezilet ve kötü huyların çıkmasına sebep olmaktadır.

İslam ahlakçıları, insan ruhunun bazı temel kuvvetlere sahip olduğunu, bu kuvvetlerin akıl, gazab ve şehvetten meydana geldiğini kabul etmişler ve bu üç temel kuvvetin fazilet ve reziletlerin ana kaynağı olduğunu söylemişlerdir. Bu kuvvetlerin ifrat, tefrit ve itidal noktaları ayrı ayrı ele alınmış ve ifrat ve tefritin reziletin; itidalin ise faziletin esası olduğunu ifade etmişlerdir. Böylece "dört fazilet nazariyesi" (Fezail-i erbaa) ortaya çıkmıştır.

Buna göre akıl kuvvetinin ifratı

"cerbeze" (şeytanı düşünce); tefriti budalalık; itidali ise hikmet (iyi, güzel, isabetli ve faydalı düşünce)'dir. Gazab kuvvetinin ifratı tehevvür (asın kızgınlık); tefriti korkaklık; itidali ise şecaat (cesaret)tir. Şehvet kuvvetinin ifratı fücûr; tefriti cinse karşı soğukluk, itidali ise iffet'tir. Hikmet, şecaat ve iffet'in bulunduğu yerde de adalet'in bulunması tabiidir. İşte bu ruh kuvvetlerinin itidal durumu (hikmet, şecaat, iffet ve adalet) faziletleri; ifrat ve tefrit hali ise reziletleri ortaya çıkarır. Dolayısıyla güzel ahlakın kaynağı bu dört fazilet, kötü ahlakın kaynağı da bu faziletlerin ifrat ve tefriti olan reziletlerdir. Bir müslümanın en önemli ahlakı görevi de ruhunu bu faziletlerle süslemekten ibarettir.

Osman ÇETİN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Fazılet

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/fazilet.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.