Hakku'l-mürur

Geçiş hakkı.

Mürûr, merre fiilinin mastarı olup, geçmek, gitmek ve uğramak demektir. Mürûr hakkı, bir kimsenin kendi ev, arsa, bahçe ve arazi gibi gayr-i menkulüne ulaşabilmek için, başkasına ait bir gayri menkuldeki yoldan geçiş hakkını ifade eder. Bu yol, ya umûmî, ya da kendisine veya üçüncü şahsa ait özel bir yol olabilir. Geçiş hakkı, irtifak haklarından olup, bir gayr-i menkul lehine başkasına ait bir gayr-i menkul üzerinde kurulmuş bir yararlanma hakkıdır (bk. Hakku'l-İrtifak)."

Geçiş hakkının esası İslam hukukçularınca şöyle açıklanır: Bir kimse ölü (mevat) bir araziyi ihya etse, daha sonra başkaları bu arazinin dört yanını ihya ettiği için, geçiş yolu kalmasa, en son ihya edilen arazinin geçiş hakkı tanıması kesinleşir. Çünkü ortada kalan arazinin giriş-çıkış yolunu en son kapatan bu arazidir (İbn Abidîn, Reddü'l-Muhtar, . V, 303; Fahri Demir, İslam Hukukunda Mülkiyet ve Servet Dağılımı, İstanbul 1981, s. 46).

Geçiş hakkı, yolun umûmî veya husûsî oluşuna göre bazı özellikler arzeder.

a) Umûmî yollar: Herkesin bu yollardan yararlanma hakkı vardır. Bu, geçiş olabileceği gibi, yola karşı pencere veya çıkmaz aralık açma, balkon ve benzeri çıkıntılar yapma şeklinde de olabilir. Ayrıca yolun kenarına otomobil, traktör vb. araçlar konulabilir. Yararlanma iki durumda sınırlanabilir: Birincisi, başkalarına zarar vermek. Çünkü hadiste, "zarar ve zarara karşılık zarar vermek yoktur" buyurulur. İkincisi de yetkili makamların iznidir. Yoldan geçenler veya yararlananlar, geçişi engellemek gibi başkalarına zarar verirlerse men olunurlar. Yoldan yararlananın fiilinde bir zarar yoksa, Ebû Hanife'ye göre hakimin izniyle intifa caiz olur. Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed'e göre ise izin şart değildir. Şafiîlere göre de bu durumda yetkililerden izin şartı aranmaz. Çünkü hadiste; "Mübah bir şeyi başkalarından önce kullanan kimse, onda daha fazla hak sahibidir" (Ebu Davûd, İmare. 36) buyurulur. Şafiî'ye göre, yol kenarlarına yoldan geçenlere zarar verecek şeyler yapılamaz. Çünkü hak bütün müslümanlara aittir. Malikîler umûmî yola tecavüz eden yapı, eklenti vb. şeylerin engellenmesi gerektiğini söylerler (İbnü'l-Hümam, Tekmiletü Fethi'l-Kadîr, VIII, 330 vd.; Zeylaî, Tebyînü'l-Hakaik, el-Emîriyye, VI, 142 vd.; İbn Abidîn, a.g.e, V, 3I9 vb.).

b) Husûsî yollar: Başkasının arsa, bahçe veya arazisinden geçirilen özel yoldan, yalnız, geçiş hakkı sahibi, onun aile fertleri veya ortakları yararlanabilir. Bunlardan başkası, özel yola doğru, izinsiz olarak kapı veya pencere açamaz. Umûmî yolda trafik çok sıkıştığı zaman, herkesin husûsî yollardan da yararlanma hakkı doğar. Hak sahipleri, toplumun bu hakkına saygı göstererek, husûsî yolu kapatma veya kaldırma cihetine gidemezler. Geçiş hakkı sahiplerinden hiçbirisi, diğer hak sahiplerinin izni olmadıkça, özel yol tarafına; oda, balkon, oluk vb. şeyler yapmak gibi, örfe uygun kullanım dışı irtifak hakkı kuramaz (İbnü'l-Hümam, a.g.e, VIII, 330 vd.; Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslamî ve Edilletuhu, V, 607, 608; Mecelle, madde, 1224-1227).

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Hakku'l-mürur

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/hakku-l-murur.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.