Hakku'l-yakin

Hakta (gerçek) ilim, müşahade ve hal ile fani olma. Yalnızca ilim ile değil, görerek ve hali yaşayarak gerçeği bilme ve bu durumu devam ettirme. Bilgi edinme merhalelerinin son ve kamil şekli "hakkü'l-yakîn" bilmedir.

Bir yoruma göre İlmü'l-yakîn; Şerîat'ın zahiri; aynü'l-yakîn, ihlas; hakku'l-yakîn, Şerîatın ahkamını ihlas ile tatbik ederek yaşama, hakikatine nüfuz etmedir.

Aklı yerinde her insanın ölümün varlığını bilmesi ilmü'l-yakîndir. Ölüm meleği geldiğinde ölüm ile karşılaşması ise aynu'l-yakîndir. Ölüm meydana gelip ölüm tadıldığında ise hakku'l-yakîn gerçekleşmiş olur (Seyyîd Şerif Cürcanî, et-Ta'rifat, s. 90).

Hak, sahih, sabit, şüphesiz ve doğru olan şey anlamındadır. Bu anlamda Kur'an'da "Günahkarlar istemese de, Allah'ın hakkı gerçekleştirmesi ve batılı ortadan kaldırması için... ' (el-Enfal, 8/8) kullanılmıştır. Hak ve aynı kökten türeyen kelimeler Kur'an'da ikiyüz seksen beş yerde geçmektedir.

Yakîn luğatte; şeksiz şüphesiz ilim anlamındadır. Mesela "yahane'l-mau fi'l havd" su havuza yerleşti denilir. Yakîn şekkin zıddıdır.

Felsefede doğruluğuna inanılan ve itirazsız kabul edilen hükme yakîn denir. (Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, I, 201). Bu anlamıyla yakîn Kur'an'da şöyle geçmektedir; "Gelmesi muhakkak olan yokîn (ölüm) sana gelinceye kadar Rabbine kulluk et" (el-Hicr,15/99). Ölüm kesin ve şüphesiz bir hakikat olduğu için bu ayette "yakîn" kelimesi ile mecazî olarak ifade edilmiştir. Hukukî bir terim olarak ta "yakîn" kesin bilgi, kesin,hüküm anlamını ifade eder. Mecelle'de bu şöyle formüle edilmiştir" el yakînu la yezalu bi şekki"yani; "kesin ilim şüphe ve tereddüt ile ortadan kalkmaz".

Yakîn, istılahî anlamıyla şöyle tarif olunur; Bir şeyin kesinlikle bulunduğu şeklinde olduğuna, başka bir şekilde olmasının mümkün olmadığına; gerçeğe uygun olup, değişime uğramayacağına inanmak.

Tarifteki "bir şeyin bulunduğu şeklin doğru ve değişmez olduğuna inanmak" ifadesi, zanna dayanan bilgiyi tarifin dışında bırakır. "Gerçeğe uygun olduğunu bilme", cehaleti, "bu gerçeğe uygunluğunun değişmeyeceğini bilme de'' hataen doğruyu bilme halini tarifin dışında bırakır.

Bu teknik tarifin dışında yakîni bilgi ve yakînî imanın, müslüman düşünür ve ilim adamlarını yakından ilgilendiren bir konu olduğu için, çeşitli tarifleri yapılmıştır. Yakîn, hakikatleri delil ve burhan ile değil, iman kuvveti ile bilmedir gayb alemini kalp temizliği ile müşahede etmektir; fikir birikimi ile derin bilgileri mülahaza etmektir kalbin bir şeyin hakikatine olan itminan halidir Şek ve şüphenin giderilmesi ile gaybın doğruluğunun hakikatine ermektir. Gayb ile ilmi konularda, şüphenin kaldırılması yakîndir. Şekten sonraki derecede meydana gelen ilme yakîn denildiği de ifade edildiğinde variddir (Seyyid Şerif Cürcanî, et-Ta'rifat, s. 259).

Yakîn, elde edilmesi açısından üç mertebeye ayrılır:

a) İlmu'l-yakîn: Bir şeyi görmeden, tecrübe ve deney sahasına intikal ettirmeden yalnız ilim yoluyla tereddütsüz bilmektir. Dumansız açık bir havada, dağın arkasında yükselmekte olan dumanı görüp ateşin yanmakta olduğunu bilmek, yani dumandan ateşin varlığına intikal etme...

Kesin ilim ifade eden ayet ve mütevatir hadislerden intikal ile gayb alemindeki varlıklara (Cennet, Cehennem, Melekler..) olan bilgimiz ilmu'l-yakîn bilgidir.

b) Aynu'l-yakîn; Görerek elde edilen kesin ilim. Ateşin yanına gidip engelsiz olarak bizzat görerek hakkında bilgi edinilmesi gibi.

c) Hakku'l-yakîn; Yakînin son mertebesidir. Misalimizde; bütün duygularımızla ateş hakkında bilgi edinilmesi gibi.

Hakku'l-yakîn; yakin derecelerinin sonuncusu ve en yükseğidir. İlim ve müşahededen geçip fiilen içinde yaşanan hakikat demektir. Bazı ilim sahibleri der ki: "Hakku'l-yakîn kulun Hak'da fani olması ve yalnız ilmen değil; hem ilmen, hem müşahade ederek, hem hal ehli olarak beka bulmasıdır" (Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, VI, 4726).

Allah'ın ilmi hakkında yakîn kelimesi kullanılmaz. Yani; "Allah, bu mesele hakkında yakîn (kesin) ilim sahibidir" denmez. İki sebepten dolayı bu ifade yanlış olur:

a- Allah'ın isimleri ve sıfatları tevkîfîdir. Yani Kur'an-ı Kerîm ve hadis-i şeriflerden öğrenilir. Kur'an ve sünnetde Allah hakkında yakîn kelimesi kullanılmamıştır.

b- Yakîn kelimesi; şek ve şüphe, şanından olanlar hakkında kullanılır. Mesela: "Şu mes'ele hakkında şüphem vardı, şimdi yakîn yani kesin ilim hasıl oldu, şüphem ortadan kalktı" denilir. Halbuki bu ifade Allah hakkında kullanılmaz (Hamdi Yazır Hak dini Kur'an Dili, I, 201).

İman konusunda yakîn elde etmek mü'minin en yüce hedefidir. Mü'minin iman esaslarına şeksiz ve şüphesiz, kesin bir şekilde iman etmesi gerekir. Bu ise taklidî imanla değil, tahkikî imanla olur. Tahkikî iman, tefekkür ve zikirle elde edilir. Onun için Kur'an-ı Kerîm'in yüzlerce ayetlerinde zikir ve tefekkür emir ve tavsiye edilir. Tefekkürün merkezi dimağ, zikrin merkezi kalbtir. Bu iki ana merkez, irtibatlı olarak şer'î mecralarında geliştirilmezse, insan-ı kamil ve yakîn sahibi olma imkanı yoktur. Fakat imanî mes'elelerde, hakku'l yakîn mertebesine ulaşmak bu dünyada mümkün değildir. Bu, iman ehli bahtiyarlar için ebedî alemde gerçekleşecek yüce bir nimettir.

Zübeyir TEKKEŞİN

Yahya ALKIN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Hakku'l-yakin

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/hakku-l-yakin.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.