Hıdane

Çocuğu kucağına almak onu terbiye etmek.

Hıdane veya hadane, "HDN" kökünden bir mastardır.

Bir terim olarak; Çocuğu terbiye hakkı olan kimsenin, onu yanına alarak terbiye etmesi anlamına gelir.

İslam hukukuna göre, küçükler üzerinde üç çeşit velayet söz konusu olur. Şahıs, mal ve terbiye velayeti. Bu sonuncusu, özellikle evliliğin sona ermesi halinde önem kazanır ve çocuğun kime verileceği problemi ortaya çıkar. Çocuğu yanına alıp, terbiye edecek olan kadının hür, akıl baliğ, güvenilir ve muktedir olması, yabancı (ecnebi) bir kocaya varmamış olması şarttır. Bu son şart dışındakiler, erkek terbiyecide de aranır. Ancak, kadının evlendiği erkek, çocuğu evine kabul ederse kadının hıdane hakkı devam edebilir (bkz. en-Nisa, 4/23; eş-Şevkanî, Neylü'l-Evtar, VII,139). Diğer yandan kadının, terbiyesine verilecek çocukla aralarında, evlenme engeli doğacak derecede yakın, hısım olması gerekir. Çocuk kendisine verilecek erkeğin de, mirastaki sıraya göre, mahrem hısım olması şarttır (el-Mevsılî, el-İhtiyar, IV, 20; İbn Kudame, el-Muğnî, Riyad 1981, IX,137).

Hıdane için erkekte müslümanlık şartı aranır. Kadında ise bu şart aranmaz. Gayri müslim bir anne de, hıdane ehliyetine sahip olabilir. Ancak kadın İslam'ı terkeder veya ona, hırsızlık gibi kötü alışkanlıkları bulunursa çocuk üzerindeki hıdane hakkını kaybeder. Çünkü çocuk bundan zarar görebilir (İbn Abidîn, Reddü'l Muhtar, terc. A. Davudoğlu, İstanbul 1983, VII, 248, 249).

Hıdane hakkında öncelik:

Evlilik, vefat veya boşanma gibi bir yolla sona ermişse, küçük çocuğun öncelikle anneye verilmesi konusunda görüş birliği vardır. Zira sünnet ve sahabe uygulaması bu doğrultudadır. Bir kadın Allah Rasûlüne gelerek şöyle dedi: "Ey Allah'ın elçisi, şu oğluma karnım yuva, göğsüm pınar ve kucağım yatak olmuştur. Halbuki babası beni boşadı ve çocuğu benden almak istiyor", Hz. Peygamber şu cevabı verdi: "Sen evlenmediğin sürece, çocuk önce sana aittir" (eş-Şevkanî, a.g.e, Kahire 1952, VI, 348). Hz. Ebû Bekr'in Hilafetinde, Hz. Ömer ile boşadığı eşi arasında, çocuğun kime verileceği konusunda anlaşmazlık çıkması üzerine, Hz. Ebû Bekir, Ömer (r.a)'e şöyle demiştir: "Büyüyüp kendisi tercih yapıncaya kadar, anasının okşaması, kucağı ve kokusu için senden daha hayırlıdır" (ez-Zeylaî, Nasbu'r-Raye, III, 266).

Ana-babadan her ikisi hayatta olmaz veya hıdane ehliyetine sahip bulunmazsa, küçüğü yanına alıp terbiye etme hak ve görevi sırasıyla anne anneye, baba anneye, öz kız kardeşe, ana bir kız kardeşe, baba bir kız kardeşe, öz kız kardeş kızlarına, ana veya baba bir kız kardeş kızlarına, teyzelere ve halalara geçer. Hıdane konusunda, anne tarafının prensip olarak önde geldiği anlaşılmaktadır.

Çocuğun, yukarıda sayılan kadınlar içinde bir hısımı yoksa, hıdane hak ve görevi erkeklere geçer. Bunlar; Mirastaki asabe sırasına göre baba, dedeler, kardeş, kardeş çocukları, amcalar ve (erkek çocuk için) amcaların oğullarıdır. Ebû Hanîfe'ye göre, asabe derecesinde hiçbir hısım yoksa, hıdane, ana tarafından olan zevi'l-erham hısımlara geçer. Çoğunluk İslam hukukçularına göre ise, asabe bulunmayınca, küçüğün kime verileceğini hakim tayin eder.

Hıdane süresi, prensip olarak; "başkasının yardımına muhtaç olmaksızın, çocuğun kendi başına yiyip içebileceği, giyineceği ve temizliğini yapabileceği yaşa kadar" devam eder. Bu süre, tercih edilen görüşe göre erkek çocuğunda yedi yaşına kadardır. Bu yaştan sonra babaya verilir. Kız çocuğu ise, büluğ çağına kadar annesinin veya diğer hıdane hakkında sahip olan kadın hısımlarının yanında kalır. Büluğ çağından sonra babasına verilir. Çünkü baba korumada daha güçlüdür. Çoğunluğun görüşü budur. Ancak, velilerin bakım ve terbiye ehliyetlerindeki değişiklikler ortaya çıkarsa hakim küçüğün yararına olan tercihleri yapabilir. İmam Şafiî, hıdane çağından sonra çocuğun ana-babadan birisini tercihte serbest bırakılacağı görüşündedir.

Çocuğun bakımını üzerine alan kadın, bu çocuğun babasının karısı veya iddet beklemekte olan karısı değilse, ona ücret ödenmesi gerekir. Bu masraflar, çocuğun malı varsa bundan, yoksa babası tarafından, babası yoksulsa, nafakası üzerine düşen kimse tarafından karşılanır (bkz. et-Talak, 65/6).

Şamil İA

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Hıdane

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/hidane.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.