Ka'de-ı Ahıre

Ka'de-ı ahıre

Son oturuş. Namazın rükünlerinden birisi. Terim olarak; iki rekatlı namazlarda ikinci rekatın, üç veya dört rekatlı namazlarda ise üçüncü veya dördüncü rekatın sonunda ettehıyyatü'yü okuyacak kadar oturmak demektir. Rükün; bir ibadet veya akdin esas unsurlarını oluşturan ana bölümüdür. Rükün eksik olunca, ibadet veya akit geçerliliğini kaybeder. Bir satım akdinde icap veya kabulün bulunmaması, namazda rükû veya secdenin terkedilmesi gibi.

Namazın rükünleri; başlangıç tekbiri, kıyam, kıraat, rükû', sücûd ve ka'de-i ahire'de teşehhüd miktarı oturmak olmak üzere altı tanedir. Hanefiler dışındaki İslam hukukçularının çoğunluğuna göre, rükû'dan sonra doğrulmak, iki secde arasında oturmak ve namazın sonunda selam vermek de rükün sayılmıştır.

Hanefilere göre, bu son üçü vacip hükmündedir (İbnü'l-Hümam, Fethu'l-Kadîr, Mısır 1315, l, 210 vd.; el-Kasanî, Bedayiu's-Sanayi', Beyrut 1328/1910, I, 105 vd; İbn Kudame, el-Muğnî, I, 522 vd.; İbn Abidîn, Reddü'l-Muhtar, Beyrut ty., I, 297 vd.).

Hanefîlere göre, namazların son oturuşunda ettehiyyatü'yü sonuna kadar okuyacak şekilde oturmak farzdır. Bu kadar süre geçtikten sonra, imamın arkasında namaz kılan kimse imam selam vermeden önce namazdan ayrılsa, onun namazı tamamlanmış sayılır. Şafiî ve Hanbelîlere göre, ettehiyyatü'den sonra "Allahümme salli ala Muhammed" diyecek kadar daha beklemek rüknün kapsamına girer. Malikîlere göre ise, selam verecek kadar oturmak rükündür. Hanefilere göre, ilk ve son oturuşlarda ettehıyyatü'yü okumak vacip, "Allahümme salli" ve "barik" dualarını okumak ise sünnettir (el-Kasanî, a.g.e., I, 113; İbnü'l-Hümam, a.g.e., I, 113; İbn Kudame, a.g.e., I, 522 vd.).

Hanefilerin kade-i ahîrenin farz oluşu için dayandıkları delil, Abdullah b. Mes'ud (r.a)'un naklettiği şu hadistir. Hz. Peygamber O'na teşehhüdü açıklarken; "Sen ettehiyyatü'yü okuduğun veya oturduğun zaman, senin namazın tamam olmuştur" (Zeylaî, Nasbu'r-Raye, I, 424; eş-Şevkanî, Neylü'l-ivtar, II, 298). Hz. Peygamber burada namazın tamamlanmasını bir fiile bağlamıştır ki, o da oturmaktır. Ettehiyyatü okunsun veya okunmasın sonuç değişmez. Çünkü ettehiyyatü'yü, oturmaksızın okumak meşrû değildir. Kısaca burada asıl olan oturmaktır ve farz olan da budur. İbn Mes'ûd'un naklettiği hadisin haber-i vahid kabilinden olması farzlığı sabit kılar. Çünkü bu hadis, Kur'an'ın mücmel'ini açıklamış olmaktadır.

Hz. Peygamber; namazların sonunda daima oturmuş, ettehiyyatü'yü okumuş ve okunmasını ashabına da emir buyurmuştur (bk. Buharı, Ezan, 148, 150; el-Ameli's-Salat, 4; Müslim, Salat, 56, 60, 62; Ebû Davud, Salat, 178; Tirmizî, Salat, 100, Nikah, 17). Başka bir hadiste; "Namazı ben nasıl kılıyorsam siz de öylece kılın" (Buharî, Ezan, 18, Edeb, 27, Ahad, 1) buyurulmuştur. Ettehiyyatü'den sonra salavat getirmeye gelince, namaz dışında Hz. Peygamber'e salatü selam getirmenin farz olmadığı konusunda İslam bilginleri arasında görüş birliği vardır.

Namazların son oturuşunda "Allahümme salli ve barik dualarının okunması hadisle sabittir. Ashab-ı kiram, Hz. Peygamber'e; "Biz sana nasıl selam getireceğimizi biliyoruz, fakat nasıl salat getireceğiz? bunu bilmiyoruz" deyince, Allah elçisi bu duayı, ta'lim buyurdu (bk. Buharî, Enbiya, 10 , Müslîm, Salat, 65, 66, 69; Nesaî, Sehv, 49, 50-54).

Hanefî ve Hanbelîlere göre teşehhüd duası şöyledir: Abdullah b. Mes'ud (r.a) şöyle der: "Allah'ın Resulu elimi avuçlarının arasına aldı ve bana teşehhüd'ü Kur'an'dan bir sûre öğretir gibi öğretti. Dedi ki: Biriniz namazda oturduğu zaman şöyle desin: "et- Tehiyyatü Lillahi ve's-salavatü ve't-tavyihatu es-selamu aleyke ey huhe'n -nebiyyu ve rahmetullahi ve berekatühü, es-selamû aleyna ve ala ibadillahissalihin. Eşhedü en lailahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdûhü ve Resuluh" (Buharî, Ezan, 148, 150; Müslim, salat, 56, 60, 62; Ebû Davud, Salat, 178; Tirmizî, salat, 100, nikah 18; Zeylaî, Nashu'r-Rayet, I, 419, eş-Şevkanî, a.g.e., II, 278)

et-Tahiyyatü duasının mirac gecesi yüce yaratıcı ile Hz. Peygamber arasındaki selamlaşma, dilek ve temenni ifadelerinden ibaret olduğu nakledilir. "İbn Mes'ud teşehhüdü" de denilen bu duanın anlamı şöyledir:

et-Tahıyyatu lillahi ve's-salavat ve't-tayyibat: "Mülk, azamet ve her türlü sözlü ibadetler, övgüler, bedenî ve malî ibadetlerle, tüm salih ameller Allah içindir".

es-Selamu aleyke eyyuha'n-nebiyyu ve rahmetilllatu ve berekatuhu: "Selam sana ey peygamber, Allah'ın rahmeti ve bereketleri sana olsun".

Es-Selamu aleyna ve ala ibadillahi's-salihin: Selam bize, peygamberlere ve Allah'ın insan ve cinden bütün salih kullarına olsun". Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Bunu söylediğiniz zaman Allah'ın rahmeti ve bereketi gökte ve yerde bulunan her salih kula erişir."

Dua şehadet cümleleri ile sona erer. Anlamı: "Allah'tan başka hiçbir ilah olmadığına ve Hz. Muhammed'in Allah'ın kulu ve Resulu olduğuna şehadet ederim". et-Tehiyyatü duasında her iki şehadet cümleleri bulunduğu için buna "teşehhüd" adı verilmiştir (ez-Zühayli, el-Fıkhu'l-İslami ve EdilletuXû, Dımaşk 1405/1985, I, 668-670).

Şafiîlere göre teşehhüd'ün en azı, "es-salavat ve't-tayyibat" kelimeleri bulunmaksızın en mükemmeli ise ettehiyyatu kelimesinden sonra "el-mubarakat" kelimesinin ilavesiyle tehiyyat duasının okunmasıdır (eş-Sevkani, a.g.e., II, 281). İmam Malik'e göre ise, teşehhüdün en faziletlisi, duanın baş tarafının; "ettehıyyatu lillahi, ez-zakiyatu lillahi, essalavatu lillahi..." şeklinde okunmasıdır.

Şafiî ve Hanbelîlere göre, namazların son oturuşunda ettehiyyatü'den sonra yalnız; "Allahümme salli ala Muhammed" (Allah'ım, Muhammed (s.a.s)'e rahmet et) şeklinde kısa salavat getirmek ruküna "Allahümme salli-barik" dualarının devamını okumak ise sünnettir. Delil şu ayettir: "şüphesiz, Allah ve melekleri o peygambere salat ederler. Ey iman edenler, siz de ona salat edin, tam bir teslimiyetle de selam verin" (el-Ahzab, 33/56). Allah'ın salatı, müminlere rahmeti: insan ve meleklerin salatı, dua ve intiğfar; peygamberlerin müslümanlar hakkındaki salatı ise, onları tezkiye ve ilahi rahmete mazhar kılmaktır. Salatın sözlük anlamı; dua, tebrik ve ta'zîm (ululama)'dir. (bk. Ragib, el-Müfredat ve Seyyid Şerif, ta'rifat, "salat" maddesi). Yukarıdaki ayet emir ifade eder. et-Tehiyyatü'de peygamberi selamlama yerine getirilmiş, peygambere salat kısmı eksik kalmıştır. İşte bu yüzden, yalnız Hz. Peygambere salat okumak, teşehhüde dahil olur (ez-Zühaylî, a.g.e., l, 670).

Hanefi ve Malikîlere göre ise, "Allahümme salli ve barik" dualarını okumak sünnettir. Ka'b b. Ucre (r.a)'den bir topluluk şöyle nakletmiştir: Resulullah (s.a.s) bizim yanınıza geldi. Biz: "Ey Allah'ın elçisi, Allah bize, sana nasıl selam vereceğimizi öğretti. Biz sana salat'ı nasıl yapacağız? Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Salatı şöyle yapınız: Allahümme salli ala Muhammedin ve ala ali Muhammed, kema salleyte ala ali lbrahim'e, inneke hamîdun mecîd. Ve barik ala Muhammed'in ve ala ali Muhammed, kema barekte ala ali İbrahim'e inneke hamîdun mecîd" (eş-Şevkanî, Neylü'l-Evtar, Mısır t.y., II, 284; İbn Kesir, Tefsîr, III, 507). Bu dualarda "ala ali İbrahim " ifadelerinden önce "ala İbrahim'e ve..." ilavesiyle salavat duasının en mükemmel şekli ortaya çıkmış olur. Duanın toplu anlamı şöyledir: "Allahım, İbrahim'e ve İbrahim evladına rahmet ettiğin gibi Muhammed'e ve Muhammed evladına da rahmet et. Şüphesiz sen övülmüşsün, yücesin. Allah'ım! İbrahim'e ve İbrahim evladına bereket verdiğin gibi Muhammed'e ve Muhammed evladına da bereket ver. Şüphesiz sen övülmüşsün, yücesin".

Bu salavat-ı şerîfelerden sonra şu dualar okunur: "Rabbena atina fid-dünya haseneten ve fï'l-ahireti haseneten ve kina azabe'n-nar. Rabbenağfir Lî ve Livalideyye velil mü'minine yevme yekûmu'l hisap".

Anlamı: "Rabbimiz, bize dünyada iyilik ver, ahirette iyilik ver, bizi Cehennem azabından koru. Rabbimiz, beni, anamı, babamı ve bütün müminleri hesap gününde bağışla" (bk. el-Bakara, 2/20; İbrahim, 14/41).

Namazlarda son oturuş, selamla tamamlanır ve namaz sona ermiş olur. Hanefîlere göre, namazda iki tarafa selam vermek farz değil, vacip hükmündedir. Bu yüzden, son oturuşta, teşehhüd miktarı geçtikten sonra, selam, konuşma, bir hareket veya abdesti bozacak bir halin meydana gelmesi gibi yollardan birisiyle namazdan çıkılsa bu yeterli olur. Bu kimse kendi fiili (sun'u) (sun'u) ile namazdan çıkmış bulunur. Delil, Hz. Peygamber'in, Abdullah b. Mes'ud (r.a)'e; "Sen teşehhüdü okuduğun veya onu okuyacak kadar oturduğun zaman, namazın tamamlanmış olur" (es-Şevkanî, a.g.e., II, 298; Zeylaî. Nasbu'r-Raye, I, 424) buyurmasıdır. Diğer yandan Hz. Peygamber namazını yanlış kılan sahabiye, namazın doğru kılınma şeklini gösterirken selam'a yer vermemiştir (es-Şevkanî, a.g.e., II, 264). Bu duruma göre namaz, sağ tarafa doğru "es-Selamü" demekle tamamlanmış olur. İlk selamda "aleyküm ve rahmetullahi" ilavesiyle ikinci selam sünnettir. İmam başını sağ ve soluna çevirirken, o taraftaki meleklere, insan ve cinlerden olan müslümanlara selam vermeye niyet eder. (el-Kasanî, a.g.e., I, 113; İbnu'l-Hümam, a.g.e., I, 225; Zeylai, Tebyînu'l-Hakaik, el-Matbaatü'l-Emiriyye, l, 104; ibn Abidîn, a.g.e, I, 418). Şafiî ve Malikîlere göre, oturma halinde namazdan çıkmak için ilk selam, Hanbelîlere göre ise, iki selam farzdır. Cenaze ve nafile namazlarıyla, tilavet ve şükür secdesi bundan müstesnadır. Bunlarda tek selamla namazdan çıkılır. Çünkü Hz. Peygamber, namazların sonunda daima selam vermiş ve bunu terketmemiştir (eş-Şevkanî, a.g.e., I, 292).

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Ka'de-ı Ahıre

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/ka-de-i-ahire.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.