Kıraat-ı Asere

Kıraat-ı asere

"On tane birin okunması" veya "On tane biri okuma işi", "Kıraat ilminden on tanesini okuma; on tanesinin ilmini ve pratiğini yapma."

Arapça bir kelime olarak"Kıraat" kelimesi, (Ka-ra-e/yak-ra-u) aslından çekimi yapılan, sema'î (yani kaide dışı) bir mastardır. Türkçesi: "Okumak" demektir. "Kıraat" olarak çoğul yapılır ve bundan da "okumalar" anlamı çıkarılır.

Kelimenin, İslamî anlamdaki ıstılahî manası ise; özellikle "Kur'an okumak, Kur'an tilavet etmek, şeklinde özetlenebilir.

"Aşere" kelimesi de, birincisi gibi Arapça'dır. Fakat, arapçadaki telaffuzu: "aşera" şeklindedir. Bu şekliyle, kelimenin türkçedeki sözlük manası: "On tane bir" veya, yalnızca "On " demektir. Görüldüğü gibi, kelime bir sayı bildirmektedir.

Kıraat İlmi, "Kur'an-ı Kerîm'in kelimelerinin okunuş şekillerini, ravîlerine isnad ederek bildiren bir ilimdir" (İbnü'l-Cezîrî, Muncidu'l-Mukrîîn, 3).

Kıraat İlmi'nin kayna bazı hususlara dayanır:

Hz. Peygamber (s.a.s)'in; "Kur'an yedi harf üzerine nazil olmuştur. Bunlardan kolayınıza geleni okuyunuz!.." manasıyla açıklanan sözleri kıraatin çeşitlerini ifade eder. Hadis; Hişam b. Hakîm'in namazda Furkan sûresini, kendi bildiğinden başka bir okuyuşla okuduğuna şahid olan Hz. Ömer'in, Hişam'ı yakapaça ederek Peygamber'in huzûruna çıkarması üzerine söylenmiştir (Fedaîlu'l-Kur'an, 5).

Hadisteki "Yedi Harf"den maksat: Kur'an-ı Kerîm'in okunuş tarzları olarak, Allah tarafından nazil olan farklı ve birden fazla olan kıraatlardır. Bunlardan her hangi birisini okumak, nazil olan Kur'an'dan bir kısmını okumak demektir. İşte bu farklı okunuşların, Kur'an'da yediye kadar çıktığı, İbn Kuteybe (276/889), Ebu'l-Fadl er-Razî (454/1062) ve İbnu'l-Cezerî (833/1429) gibi büyük alimler tarafından, ayrı ayrı örnekler verilmek suretiyle ortaya konulmuştur. Özel olarak da, Kur'an'ın bazı kelimelerinde aynı durum mevcuttur. Ancak bu farklı durumun, Kur'an-ı Kerîm'in her kelimesinde olması ve aranması da gerekli değildir (Abdulazîz b. Abdulfettah el-Karî, Hadisu'l-Ahrufi's-Seb'a, 60, 72, 78-79; Mecelletu Kulliyyeti'l Kur'ani'l-Kerîm, el-Aded: I, 1402-1403).

Asr-ı Sa'adet'te sahabeler arasında kıraatlarda bazı farklılıklar görülüyordu. Bunlar, Kıraat ilminin ikinci kaynağı olarak belirlenmiştir. Bu farklılıkların çözümü için, Hz. Peygamber (s.a.s) sahabeler arasında hakemlik yapmış ve her iki tarafin da okuduğunu: "Böyle de nazil oldu" mealindeki sözleriyle onaylamıştır.

Hişam b Hakîm ile Ömer b. Hattab arasında, Furkan sûresiyle ilgili olarak geçen ihtilaf, bunun en çarpıcı örneğidir (Buharî, fedailu'l-Kur'an, 5).

Hz. Osman zamanında, yine kıraatlar konusunda ve yine sahabeler arasında çıkan farklı okuyuşlar Hz. Osman'ı İmam mushafları toplamaya yöneltmiştir.

Hz. Osman'ın çoğalttırarak Mekke, Medîne, Kûfe, Basra ve Şam gibi şehir merkezlerine gönderdiği mushaflarda mukayyed bulunan yazım (yani resmi hat) farklılıkları da, Kıraat ilmi kaynakları arasında görülür.

Sahabe ve Tabiîn ile Tebe-i Tabiîn'den olarak, sika, yani güvenilirlik özelliğine sahib olan alimler tarafından nakledilen ve hiç bir itiraza da uğramaksızın, İslam ümmetince kabul gören Kıraat ihtilafları da bu kaynaklardan sayılmaktadır (el-Hac Muhyiddîn Abdulkadir el-Hatîb, Kifayetu'l-Mustefid fî Fenni't-Tecvid, 88)

Kıraatların Kısımları

Kıraat ilminin ileri gelen alimlerinden İbnu'l-Cezerî, Kur'an-ı Kerîm'in kıraatlarını Mütevatir kıraatlar; Sahîh kıraatlar; Şaz kıraatlar diye üç kısıma ayırarak hükümlere bağlamıştır:

Mütevatir kıraatları belirlemek için şu üç özelliği tesbit etmiştir.

1) "Kur'an" diye okunacak kıraat vechinin, bir tek îrab yönüyle de olsa, arapçaya uygun olması.

2) Halîfe Hz. Osman (r.a) tarafından çoğaltılarak Mekke, Medîne, Kûfe, Basra ve Şam'a gönderilen imam mushaflardan birinin yazı şekline, takdîren de olsa uygun düşmesi.

3) O okuma şeklinin yani vechin bizlere kadar tevatür yoluyla gelip ulaşmış olması (İbnu'l-Cezerî, Takrîbu'n-Nesr, 25; Muncidu'l-Mukriîn, 15).

"Bir tek îrab yönüyle de olsa, arapçaya uygun olması" ifadesi: "Sened zinciri bakımından tevatür derecesine varan, yazı şekli bakımından da Hz. Osman (r.a) mushaflarındaki şekle uygun olan bir telaffuz olayının, lugat alimlerince bilinmemiş olsa bike, Arab edebiyatında bir kullanımının kesinlikle var olması" şeklinde anlaşılmalıdır (Abdulazîz b. Abdulfettah el-Karî, a.g.e., 114).

İkinci maddedeki "takdîren"den maksat ise, Kur'an'a mahsus olan bir yazı şeklinin, birden fazla okunabilme özelliği taşıması demektir. Mesela: Bu maddede söz konusu edilen mushafların hepsinde de, aynı şekilde yazıları bazı kelimelerin, bulundukları farklı sûrelerde farklı ve müteaddid okunuşu, işte bu "takdîren" lafzının anlamıdır. Fatiha, Alu İmran ve Nas sûrelerindeki (S) şeklinde yazılmış bulunan bu kelimenin, şekli değiştirilmeden Fatiha"da "Meliki" ve "Maliki", Alu İmran'da "Maliki" ve Nas'da da "Meliki" telaffuzlarıyla okunması, durumun en çarpıcı örneğidir.

Buradaki "tevatür"den maksat, "yalan üzerinde birleşmeleri aklen ve adeten caiz ve mümkün görülmeyen, sayı bakımından da çok olan bir cemaatın, görülmüş yahut ta işitilmiş bir şeye dair verdiği haberdir ki, işitenler üzerinde-haber verilen şey hakkında kesin bilgi ifade eder." (Nevevî, Riyazu's-Salihîyn, Trc. Kıyamuddîn Burslan/Hasan Hüsnü Erdem, I. Mukaddime).

İşte, günümüzde bu üç özelliği (bu üç rüknü) kendisinde taşıyan kıraatlar, "Kıraat-ı aşere"den başkası değildir. Bu kıraatlar yani "On Kıraat", bütün İslam dünyasınca itirazsız kabul gören, okunan ve okutulan kıraatlardır. Bunlara: "On İmamın Kıraatı" yani: "On İmamın Okuyuşu" veya: -orijinal adıyla-: Kıraatu'l-E'immeti'l-Aşera" denilmektedir. (İbnu'l-Cezerî, Takrîbu'n-Neşr Fi'l-Kıraati'l-Aşr, 26.)

Bu terimler arasında geçen"İmam" kelimesinden maksad: Öncelikle Kur'an-ı Kerîm'in hafızı olan; ikinci olarak da, kıraat ve i'rab vecihlerinin detaylarını bilen; üçüncüsü, kelimelerin lugat ve ıstılah manalarını anlayan; dördüncüsü, kıraatlardaki kusurları çok iyi gören ve kaynakları iyice tarayabilen alimlerdir. Bir diğer ifadeyle: İslam dünyasının her tarafından, Kur'an'la ilgili bilgileri almak isteyen herkesin, kendilerine başvuracağı kudretli alim ve fazıl kimselerdir (İbnu Mucahid, Kitabu's-Seb'a, 45).

Mütevatir kıraatları, bu vasıflara sahib olan imamlar, nesilden nesile ve kuşaktan kuşağa gerçek anlamıyla ve hakkını vererek aktarmak suretiyle, günümüze ulaştırmışlardır. Bu mütevatir "On Kıraat"ın her biri, kesinlik ve makbûliyet bakımından, diğerinden farksızdır. Çünkü bunlar, sahîh kıraatlardır. Reddedilmesi caiz olmadığı gibi, inkar edilmeleri de helal değildir. İşte bu özelliklerinden dolayı da, bu kıraatları insanlığın kabûl etmeleri ve bunlarla amel etmeleri vacibtir (İbnu'l-Cezerî, Müncidu'l-Mukriîn, 16; en-Neşr, I, 53).

Kıraat alimleri, naklettikleri kıraat vecihlerinde, yukarıda zikrettiğimiz üç rüknün tamamının bulunmasını ve ancak bu takdirde o vechin, Kur'an'dan kabûl edilebileceğini, namaz ve namaz dışında Kur'an olarak okunabileceğini benimsediklerinden; bu üç rüknün bir tanesinden bile yoksun bulunan kıraat vecihlerinin, Kur'an olarak okunmasına ve okutulmasına da asla müsaade etmemişlerdir.

Bu noktada, bilinmesi gereken bir önemli husus da şudur: İlk devir alimlerinin örf ve literatüründe; kıraatları nakil ve ravîlerine isnad ve mal etmek diye bir şey yoktu. Onların nazarında böyle bir durum çirkin görülüyordu. Bundan dolayı da onlar: "Kıraatü'l-A'meş" veya "Kıraatu Ebî Abdirrahman es-Sülemî" gibi sözlerle iki sebebten dolayı kıraatları şahıslara atıfta bulunmamışlardır:

1) Bildirilen vecihlerin, sadece o ravînin kendisine ait olduğu ve bir başka ravîsinin bulunmadığı şeklinde anlaşılmasından korkulduğu için;

2) Kıraat vecihlerinde, ictihad ve şahsî görüşün de etkisi varmış gibi bir yanlış kanaate yer verilmemesi için.

Nihayet, zamanın Asr-ı Seadet'le arası açıldıkça; kıraatlarla ilgili titizlikler de, o nisbette zayıfladı. Rivayet ortamı ise, oldukça genişledi. İsnadlar çeşitlendi ve ravîler de çoğaldı. Bunun üzerine alimler kaygıya düştüler ve bu durumun, müslümanlara yansıyarak, aralarında kargaşalar çıkmasını önlemek maksadıyla, kıraatları yeniden tetkîk edip tam bir kontrol altına almak üzere çalışmalara başladılar. Böylece kıraatlarla ilgili rivayet, tarik ve isnadlar, birer araştırma konusu olarak ele alındı. Bu araştırmalar tamamlanınca, Kıraatlarla ciddî anlamda ilgilenen, onları hakkıyla okuyup-okutan, onlara zaman ve emeğinin pek çoğunu ayıran, belli sayıda alimler olduğu anlaşıldı. Bunlar, belli beldelerde, kıraat işleriyle devamlılığa yakın veya devamlı olarak meşgûl olan, kısacası sırf bu işle ün yapan sayılı kişilerdi. Bu zevat üzerinde, zabt, itkan, dikkat, sened ve icazet silsilesine riayet gibi noktalarda da, ayrı ayrı gözlem ve araştırmalar yapılıyordu.

Yapıları bu araştırmaların sonuçlarına göre; bunlardan bazılarına imam bazılarına Ravî, bazılarına da Tarık unvanları verilerek, bunların diğer alimlerden ayrı ve özel bir statüye sahib oldukları kabul ve ilan edildi. İslam diyarının neresinde bulunurlarsa bulunsunlar, bunların bulundukları belde insanlarının, Kur'an adına onlar tarafından yapılacak rivayet ve haberleri kabul etmeleri ve onların, bu konuda söylediklerine rıza gösterip itirazda bulunmamaları için bildiriler yayımlandı. Böylece bu alimlerden her biri, bulundukları beldelerde kıraat ilminin sözcüsü ve özel adıyla da imamları olarak tarihteki yerlerini aldılar ve bütün müslümanlarca da kabul gördüler (İbnu'l-Cezerî, en-Nesr, 1/50-53; Takrîbu'n-Nesr, 21-22).

Şimdi, mütevatir "Kıraat-ı Aşere" = (On Kıraat)'ın İmam, Ravî ve Tariklarının, hangi isimlerden olduğunu kısaca ve sıra ile belirtmeğe çalışalım:

l) Nafi b. Ebî Nü'aym (Ebû Rüveym) el-Leysî (169/785). Medîne Kıra'at İmamı'dır. Sembolü yani remzi elif (x)dir. Ravî'leri, meşhur olarak ikidir:

A) Kalûn (220/835), birinci Ravî olup işareti Be'dir.

B) Verş (197/812), ikinci Ravî olup işareti Cîm'dir.

Tarikler'ı:

Kalûn'a bağlı olarak:

1) Ebû Neşît (285/898), 2) Hulvanî (250/864).

Ebû Neşît'a bağlı olarak:

3) İbnu Bûya (344/955), 4) el-Kazzaz (x)

Hulvanî'ye bağlı olarak:

5) İbnu Ebî Mihran (289/901), 6) Ca'fer el-Bağdadî (290/902).

Verş'e bağlı olarak:

1) Ezrak (240/854), 2)İsbehanî (296/908).

Ezrak'a bağlı olarak:

3) en-Nahhas (280/893),

4) İbn Seyf (307/919)

Isbehanı'ye bağlı olarak:

5) Hibetullah (350/961),

6) Muttavvi'î (371/981)

II) Abdullah b. Kesir b. el-Muttalib Ebû Mabed (120/737). Tabiîn'den olup Mekke Kıraat İmamı'dır. Sembolü Dal'dir. Meşhur Ravî'leri ikidir:

A) Bezzî (250/864), birinci Ravî olup işareti He'dir.

B) Kunbul (291/903), ikinci Ravî olup işareti Ze'dir.

Tarikleri:

el-Bezzi'ye bağlı olarak:

1) Ebû Rabî'a (294/906), 2) İbnu'l

Habbab (301/913).

Ebû Rabı'a'ya bağlı olarak:

3) en-Nakkaş (351/961),

4) İbnu Bennan (374/984).

İbnu'l-Habbab'a bağlı olarak:

5) Ahmed b. Salih (350/961),

6) Abdulvahıd (349/960).

Kunbül'e bağlı olarak:

l) İbnu Mucahid (324/935),

2) İbnu Şen(e)bûz (328/939).

İbnu Mücahid'e bağlı olarak:

3) Şamirî (386/996), 4) Salih h. Muhammed (380/990).

İbnu Şen(e)bûz'e bağlı olarak:

5) el-Kadî Ebu'l-Ferec (390/999),

6) eş-badvî (388/997).

Ebu'l-Ferec'e bağlı olarak:

7) Ebû Tağleb(x),

8) el-Habbaz(î) (398/ 1007).

III) Zibban b. el-'Ala'i Ebû Amr et-Temımî el-Mazinî (154/770). Basra kıra'at İmamı'dır. Sembolu Ha'dır. Meşhur iki Ravî'sinden:

A) Dûrî (246/860), birinci Ravî olup isareti Tı'dır.

B) Sûsî (261/874), ikinci Ravı'si olup işareti Ye'dir.

Tarikleri:

Dûri'ye bağlı olarak:

1) Ebu'z-Zara' (280/893,

2), İbnulliel-ah (303/915)

Ebu'z-Zara'i'ye bağlı olarak:

3) İbnu Mucahid (324/935),

4) Muhammed b. Yakûb (320/932).

İbnu'l-Ferah'a bağlı olarak:

5) İbnu Ebî Bilal (358/968),

6) Muttavvi'î (371/981).

Sûsi'ye bağlı olarak:

1) İbnu Cerîr (316/928), 2) İbnu Cumhûr (300/912).

İbnu Cerîr'e bağlı olarak:

3) Samirî (386/996), 4) İbnu Habs, ed-Dîneverî (373/983).

İbnu Cumhûr'a bağlı olarak:

5) Şezza'î (370/980), 6) Şen(e)bûzı , 388/998).

IV) Abdullah b. 'Amir b. Yezîd el-Yahsabî Ebû İmran (118/736). Şam kıraat İmamı'dır. Tabi'indendir. Sembolü Kef'dır. Meşhur iki Ravî'si vardır:

A) Hişam (245/859), birinci Ravı'si olup işareti La'dır.

B) İbnu Zekvan (242/856), İkinci Ravı'si olup işareti Mîm (h)dir.

Tarikleri:

Hişam'a bağlı olarak:

l) Hulvanî (250/864), 2) Dacûnî 324/935)

Hulvanî'ye bağlı olarak:

3) İbnu Abdan (300/912), 4) el-Cemalu'l-Ezrak (300/9'2).

Dacûnî'ye bağlı olarak:

5) Zeyd Ebî Bilal (358/968), 6) eş-Şezza'î (370/980).

İbnu Zekvan'a bağlı olarak:

1, ) Ahfeş (292/904), 2) Sûrî (307/919). Ahfeş'e bağlı olarak:

3) Nakkaş (351/962), 4) İbnu'l Ahrum (341/952).

Sûrî'ye bağlı olarak:

5) er-Ramlî (324/935), 6) Muttavvi'î (371/981)

V) Asım b. Behdele Ebi'n-Necûd Ebû Bekr el-Esedî el-Kahilî (127/744). Tebe-i Tabi'îndendir, Kûfe kıraat İmamı'dır. Sembolü Nûn (a)dur, Meşhur iki Ravi'si vardır.

A) Ebû Bekr Şu'be (193/805), birinci Ravî'si olup işareti Sad'dır.

B) Hafs b. Süleyman (180/ 796), ikinci Ravî'si olup işareti Ayn'dır,

Tarik'leri:

Ebû-Bekr'e bağlı olarak:

1) Yahya b. Adem (203/818), 2) Uleymî (243/857).

Yahya b. Adem'e bağlı olarak:

3) Şuayb (261/874), 4) İbnu Hamdûn (240/854).

'Uleymî'ye bağlı olarak:

5) İbnu Huley' (356/966), 6) er-Razzaz (360/970).

Hafs'a bağlı olarak:

1) Ubeyd b. es-Sabbah (235/849), 2) Amr b. es-Sabbah (221/835).

Ubeyd b. es-Sabbah'a bağlı olarak:

3) Haşimî (368/978), 4) Ebû Tahir b. Haşim (349/960).

Amr b. es-Sabbah'a bağlı olarak:

5) el-Fîl (289/901), 6) ez-Zer'an (290/902).

VI) Hamvva b. Habîb b. Ammara b. İsmaîl Ebû Ammaratu'l-Kûfi et-Teymî (157/773). Tebe-i Tabi'îndendir. Kûfe Kıraat imamı'dır. Sembolü Fe'dir. Meşhur iki Ravî'si vardır:

A) Halef el-Bezzar (229/843), birinci Ravî'si olup işareti Dad'dır.

B) Haliaci (220/835), ikinci Rasî'si olup işareti Kaf'dır.

Tarikleri:

Halef'e bağlı olarak:

1) İdrîs el-Haddad (292/904), İdrîs el-işaddad'a bağlı olarak: 2) Ahmed b. Usman (334/945), 3) ibnu Miksem (354/965),

4) Ahmed b. Salih (340/951), 5) Muttavvi'î (371/981).

Hallad'a bağlı olarak:

l) İbnu Şazan (286/899), 2) İbnu'l Heysem (249/864).

3) el-Vezzan (250/864), 4) et-Tulehî (252/866).

VII) Ali b. Hamza el-Kasa'î (189/804). Fars asıllıdır. Kıraat ve lugatta İmam'dır. Hamza'dan sonra, Kûfe Kıraat imamı olmuştur. Sembolü Ra (u)dır. Meşhur iki Ravî'si vardır:

A) Ebu'l-Haris (240/854), birinci Ravî'si olup işareti SEn(aş)dir.

B) Dûrı (246/860), ikinci Ravî'si olup işareti Te'dir. Aynı zamanda da, yukarıda geçen III. İmamın I.ravîsidir.

Tarikleri:

Ebu'l-Haris'e bağlı olarak:

1) Muhammed b, Yahya (300/912), 2) Seleme b. Asım (270/8833).

Muhammed b. Yahya'ya bağlı olarak:

3) el-Betı (300/912), 4) el-Kantarî (310/922).

Seleme b. Asım'a bağlı olarak:

5) Ebu'l-Abbas Sealeb (291/903), 6) Muhammed b. el-Ferec (300/912)

Dûrî'ye bağlı olarak:

1) Cafer en-Nusaybı (307/919), 2) Ebû Usman ed-Darîr (310/922) Cafer en-Nusaybıaye bağlı olarak:

3) İbnu'l-Celenda (340/951), 4) İbnu Deyzûye (330/941).

Ebû Usman ed-Darîr'e bağlı olarak:

5) ibnu Ebî llasim (349/960), 6) eş-Şezza'î (370/980),

VIII) Ebu Ca'feri'ezıd b. el-Ka'ka el-Mahzûmî el-Medenî (130/747). Tabiînin meşhurlarındandır. Medîne Kıraat İmamı'dır. Sembolü, İbnulCezelı'ye göre peltek; Sef _), diğerlerine göre "Cafer isminin ilk hecesi Ca'dır. Meşhûr iki Ravîsi vardır:

A) İbn Verdan (160/776), birinci Ravî'si olup, ibnu'l-Cezerı'ye göre işareti noktalı Ha'dır, diğerlerine göre de, isminin ilk hecesi olan "î"dir.

B) İbn Cemmaz (170/786)'dan sonra, ikinci Ravî'si olup İbnu'l-Cezerî'ye göre işareti peltek Zal'dir. Diğerlerine göre de, "Cemmaz" sıfatının ilk hecesi"Cem "dir.

Tarikleri

İbn Yerdan'a bağlı:

1) Fadı b. Şazan liibetullah b. Ca'fer (350/961)

Fadı b. Şazan'a bağlı olarak:

3) İbnu Sebîb (312/9'4). 4)ibnül Harûn (330/941).

Hibetullah b. Ca'fere bağlı olarak:

5) el-Hanbelî (350/999),

6) el-Hammamı (417/1026).

İbn Cemmaz'a bağlı olarak:

l) Ebû Eyyûb el-Hasimî (216, '831), 2) ed-Dûrî (245/860).

el-Haşimî'ye bağlı olarak:

3) İbnu Rezyen (253/867), 4) el-Ezraku' l-Cemal.

Dûrî'ye bağlı olarak:

5) İbnu'n-Neffah (314/926), 6) İbnu Nehşel (294/906).

IX) Yakûb b. İshak b. Zeyd b. Abdullah b. Ebî İshak el-Hadramı el-Basrî (205/820). Basra Kıraat İmamı'dır. İbnu'l-Cezerî'ye göre remzi peltek Zı harfidir. Diğerlerine göre de "Yakûb" isminin ilk hecesi olan"Ya" dır. Meşhur iki Ravîsi vardır:

A) Rüveys (238/852), birinci Ravîsi olup işareti İbnu'l-Cezerî'ye göre Gayın harfidir. Diğerlerine göre ise"Ya" hecesidir.

B) Ravh (235/849), ikinci Ravîsi olup, sembolü İbnu'l-Cezerî'ye göre Şin harfidir. Diğerlerine göre "Hah" hecesidir.

Tarikleri:

Rüveys'e bağlı olarak ve hepsi Temmar (366/976) tarîkından:

1) en-Nehhas (368/978), 2) Ebi'tTayyib (350/961),

3) İbnu Miksem (354/965), 4) Cevherî (İ.Habşan) (340/951)

Ravh'a bağlı olarak:

1) İbn Vehb (270/883), 2) ez-Zübeyrî (300/912)

bn Vehb'e bağlı olarak:

3) el-Muaddil (320/932), 4) Hamza b. Ali (320/932).

ez-Zübeyrî'ye bağlı olarak:

5) Gulam b. Şen(e)bûz (328/939), 6) İbnu Habşan (340/951).

X) Halef b. Hişam b. Sa'leb b. Halef el-Esedı el-Bağdadî el-Bezzar (229/843). Altıncı İmam Hamza'nın birinci Ravısi olan bu zat, "Kıraat-ı Aşere"nin sonuncusudur. İşareti ittifakla Hal dir. Kûfe Kıraat İmamı'dır. İki meşhur Ravîsi vardır:

A) İshdk el- Verrak (286/899), birinci Ravîsi olup işareti Sah (ve)dir.

B) İdris el-Haddad (292/904), ikinci ravîsî olup işareti Seh(z)dir.

Tarikleri:

İshak el- Verrak'a bağlı olarak:

1) İbnu Ebî Ömer (352/963), 2) el-Bursatî (360/970), 3) Muhammed b. ishak (290/902).

İbn Ebî Ömer'e bağlı olarak:

4) es-Sûsencerdî (402/1011), 5) Bekr b. Şazan (405/1014).

İdris el-Haddad'a bağlı olarak:

1) eş-Şetiî (370/980), 2) Muttavvi'i (371/981)

3) İbnu Bûyan (344/955), 4) Ebû Bekr el-Kutay'î (368/978).

İşte Kıraat-ı Aşere, yani On Kıraat; beşinci hicrî asra kadar, İmam, Ravî ve Tariklarıyla beraber, kısaca yukarıya derc ettiklerimizden ibarettir. Okunan bir vecih, ravîlerin ittifa kıyla İmam'a atfedilince"Kıraat", Ravîlerden birine atfedilince "Rivayet"; Ravîlerden daha sonraki halkalardan birine isnad edilince de"Tarik" adını alıyor. Bu "Tarik'lardan:

1) Nafi' için 144;

2) İbnu Kesîr için 73;

3) Ebû Amr için 154;

4) İbnu Amir için 130;

5) Asım için 128;

6) Hamza için 121;

7) Kisa'î için 64;

8) Ebû Cafer için 52;

9) Yakûb için 85; ve

10) Halef el-Bezzar için de 31 olmak üzere, toplam 982 kadarı, büyük alim İbnu'l-Cezefi tarafından, başlangıcından kaynağına kadar tesbit edilerek, Kıraat-i Aşare'nin ne denli bir tevatür derecesinde olduğu ortaya konulmuştur. Bu On Kıraattan Kisa'î'ye kadar olanlarına: "Kıraat-ı Seb'a" yani "Yedi Kıraat"; kalan üçüne de: "Kıraat-ı Selase" yani"Üç Kıraat" denilmektedir. İkisinin toplamı da, mütevatir olarak "On Kıraat"ı oluşturmaktadır.

Bu "On Kıraat'ın dışında kalan kıraatlara da: "Şaz Kıraatlar"="el-Kıraatu'ş-Şazze" denilmektedir. Bunun manası, kendisinde yukarıda sayıları üç rükünden bir kısmının bulunmaması demektir. Bu tür kıraatların, namazın içinde de dışında da, Kur'an niyetiyle okunması caiz değildir. Kıraat İlmi tarihinde İbnu Muhaysın (123/740), Yahya el-Yezıdî (110/728), el-Hasen el-Basrî (110/728) ve Ebû Muhammed Süleyman b. Mihran el-Ames el-Kûfi (148/765) gibi zevata atfedilen kıraatlar, ittifakla Şaz kıra'atlardır. Ancak, İbnu'l-Benna (1117/1705) "İthafu Fudala'i'l-Beşer Fi'l-Kıraati'l-Erbeati'l-Aşer" diğer bir adıyla: "Muntehe'l-Emanî Ve'l-Meserrat fi Ulûmi'l-Kıraat" adlı kitabında, bu zevata atfedilen kıraat vecihlerinden, mütevatir kıraatlara uygun düşenlerini, Kıraat-ı Aşere'ye ilave ederek işlemiştir. Bundan dolayı da, kitabının adına: "Ondört Kıraat" anlamına gelen yukarıdaki ilk adı koymuştur.

Ali Osman YÜKSEL

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Kıraat-ı Asere

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/kiraat-i-asere.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.