Latife

Hoşa giden, genellikle güldüren sözlerle gerçek ya da kurgusal olaylara dayalı küçük hikaye ve fıkra. Latifeler güzel bir espriyi, hoş bir şakayı, ince bir eleştiriyi içerebildikleri gibi derin bir bilgeliği, evrensel bir ahlak kuralını da yansıtabilirler. Bu nedenle latifeler bir yönüyle eğlendirici, bir yönüyle de ahlakî, felsefî edebiyat metinleridir. Latifeler yapısı gereği rahatlıkla olumsuz anlamda bir eleştiriye, hiciv ve mizaha dönüşebilirler. Bu durumda eğlendirici, öğretici olmaktan çok yıkıcı, zararlı bir nitelik kazanırlar. Latifenin olumsuz bir nitelik kazanması, "latife latif (güzel) gerek" geleneksel kuralıyla önlenmeye çalışılmıştır.

İslam'a göre belli sınırlar içindeki latife mübahtır. Ancak her mübah gibi aşırıya götürülmemesi, haram alanına geçilmemesi temel kuraldır. Gereğinden fazla ve aşırı olan latife çok gülmeye, kalbin kararmasına, zamanı boşa geçirmeye, önemli görevlerden alıkoymaya neden olması bakımından sakıncalıdır. Bu nedenle Hz. Peygamber (s.a.s), çok gülmeye neden olan, kalbe sıkıntı veren, Allah'ı anmaktan alıkoyan ya da insanların onurunu yaralayarak kin ve düşmanlıklara yol açan, saygı ve vakarı yok eden latifeleri yasaklamıştır.

Hz. Peygamber (s.a.s), yaptığı şaka ve esprilerle mübah alanı içinde kalan latifenin en güzel örneklerini vermiştir. Tirmizî'nin Enes b. Malik'ten rivayetine göre Hz. Peygamber (s.a.s), kendisinden bir binek hayvanı isteyen sahabiye, isteğini karşılayacağını bildirmek amacıyla bir dişi deve yavrusu vereceğini söyler. Sözdeki nükteyi anlamayan sahabinin dişi deve yavrusunun işine yaramayacağını bildirmesi üzerine "Dişi deveden doğmayan bir deve var mıdır" buyurarak sözünü açıklama gereği duyar. Yine Enes b. Malik'in anlattığına göre yaşlı bir kadın Hz. Peygamber (s.a.s)'den Cennet'e girmesi için dua etmesini ister. Hz. Peygamber (s.a.s), hiçbir yaşlı kadının Cennet'e giremeyeceğini söyler. Kadının bu cevaba üzülmesi üzerine Hz. Peygamber (s.a.s), yaşlı kadınların Cennet'e genç kız olarak gireceklerini bildirerek gerçeği açıklar.

Latifeler, eski İslam toplumlarının kültür ve edebiyat hayatında önemli bir yer tutardı. Daha çok gerçek olaylara dayanan ahlakî ve felsefî latifeler en güzel öğretici edebiyat ürünlerini oluştururdu. Bu tür latifeler genellikle Nevadir ya da Letaif adı altında derlenerek kitaplaştırılır, halka sunulurdu. Nasreddin Hocanın günümüze kadar canlılığını koruyan latifeleri, bu türün en güzel ve dünyaca ünlü örnekleridir.

Ahmet ÖZALP

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Latife

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/latife.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.