Muhtelefun Fih

Muhtelefun fih

Arapça Ha. le. fe. kökünden bir konuda farklı düşünme, ayrılık, uyuşmazlık, uymama ya da değişik olma; başka bir ifadeyle, iki kişiden her birinin söz ve davranışlarında, ötekinin gittiği yolun, söylediği sözün aksi yönünde hareket etmesi veya değişik bir yol edinmesi demek olan "ihtilaf" ve "muhalefet"e dayanan bir kelime.

"Muhtelefun fih"; üzerinde ihtilaf edilen, hakkında birbirinden değişik görüşler ileri sürülmüş olan konudur. Bu tanımı ile "muhtelefun fih", "müttefakun aleyh" (üzerinde ittifak edilmiş) tabirinin karşıtıdır.

İnsanlar arasındaki görüş ayrılıkları, insanlık tarihi ile yaşıttır denebilir. Bu nedenle, değişik şekillerde anlaşılmaya müsait olan herhangi bir konuda tarih boyunca ittifak edildiğini görmek hemen hemen imkansızdır. Buna karşılık, yoruma müsait olan her konuda ihtilafın varlığını müşahede mümkündür. Düşünce ile birlikte var olagelen fırka ve mezheplerin çokluğu bunun açık delilidir.

Şu bir gerçektir ki, insanların kendileri muhteliftir. Doğup yetiştikleri çevreleri, öğrenimleri, eğitimleri, kültürleri, kısaca beslendikleri kaynaklan çeşit çeşittir, eşyaya ve olaylara bakış açıları farklı farklıdır. Bunun tabiî bir sonucu olarak aralarında ihtilafın olması kaçınılmazdır. İşte bu ihtilaflar, dinî, ilmî ve siyasî birçok fırka ve mezhebin doğuşuna amil olmuştur.

Bunun da neticesi olarak "muhtelefun tîh"e konu olan meseleler sayılamayacak kadar çoğalmıştır. Bunların tek tek tesbit edilmesi, aralarındaki ihtilafların zikredilmesi imkansız denecek derecede zordur. Zira, Allah'ın sıfatlarından başlayarak; Allah'ın görülmesi, kebîre işleyenin durumu, hilafet meselesi, hüsün ve kubuh, ahiret ahvali... vb. itikadi konularla; abdest, gusül, namaz, zekat...vb. fıkhî konularda, Kur'an ilimlerinde, Hadiste, usullerde ve hatta dil bilgisi kurallarına varıncaya kadar pek çok konuda ihtilaf edilmiş ve bunların tümü "muhtelefun fih"in konusudur.

Taftazanî; itikadî mezheplerden Matüridî mezhebi ile Eş'arî mezhebi arasında yaklaşık elli yedi meselede ihtilaf olduğunu zikreder ve bunları tek tek sıralar (Taftazanî, "Şerhu'l-Akaid" Hz. Süleyman Uludağ, İstanbul 1982, 40-44).

Bu ihtilaflardan yalnızca hüsün ve kubuh (güzellik ve çirkinlik meşru ve gayri meşru)a yer vereceğiz. Maturidî'lere göre hüsün ve kubuh akıl ile idrak olunur; ilahî emir ve nehiy de ona delalet eder. Yani, bir şey aklen güzel olduğu için, dinen emr olunur; çirkin olduğu için nehy olunur. Eş'arîlere göre hüsün ve kubuh, akıl ile idrak edilemez; Şeriatla sabit olur. Yani bir şey dinen emr olunduğu için güzeldir (Bekir Topaloğlu, "Kelam İlmi Giriş", İstanbul 1981, 146).

Usulcüler arasındaki ihtilafa şunu örnek verebiliriz:

Ebu Hanife, Şafiî ve Ahmed b. Hanbel, sahih hadislerin rivayet şartlarını taşıyan haber-i ahad'ı delil kabul ettikleri halde; İmam Malik, Medînelilerin amelini meşhur hadis mertebesinde görür ve haber-i ahad'a tercih eder (Muhammed Ebu Zehra, "İslam Hukuku Metodolojisi", trc. Abdulkadir Şener, 96, 97).

Abdestsiz namaz kılınamayacağı, fıkıh imamları arasında "müttefekun aleyh"tir. Ancak, abdestin farzları "muhtelefun fih"tir. Hanefilere göre abdestin farzları dört; Şafiîlerle Hanbelîlerde altı; Malikîlerde ise yedidir (Abdurrahman el-Cezîri, "el-Fıkhu ala Mezahibi'l-Erbaa", Kahire,1358/1939, I, 44-49).

Kur'an Sûreleri'nin nüzûl sırası, Kur'an İlimleriyle uğraşanlar arasında aynı şekilde "muhtelefun fîh"tir (es-Suyûtî, "el-İtkan", I, 32, 33)

Kur'an'ın okunuşu ile ilgili ihtilaflardan birisi medlerle ilgidir. Medd-i munfasıl ile medd-i arız'ın uzatılması, kıraat imamları arasında muhtelif mertebelerdedir. Bazıları med etmeyip kasr bile ederler (Faiz Abdulkadir, "Tertîlü'l-Kur'an'il-Kerîm", Katar, 1404/1984, 54).

Hadis, dilbilgisi... vb. ilim dalları konularında da çeşitli ihtilafların olduğu bir gerçektir. Bu tür ihtilaflar için bahsi geçen ilimlere ait kitaplara bakılabilir.

Halid ERBOĞA

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Muhtelefun Fih

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/muhtelefun-fih.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.