Mücmel

Mübhem ve kapalı olan, kendisinden ne kasdedildiği anlaşılamayacak derecede muğlak olan, tefsir ve araştırmayı gerektiren lafız. Bu itibarla mücmel, manası gizli olan bir lafızdır ki, kasdedilen mana ancak şari yahut mütekellim (sözü söyleyen)den gelen bir açıklama ile anlaşılabilir. Çünkü mütekkelimin kasdettiği manaya delalet eden hiç bir karine (işaret) yoktur. Mücmeldeki gizlilik lafzî olup, Arızî değildir. Yani mücmel lafız, siğası ile kasdedilen manaya delalet etmez. Onu açıklayan herhangi bir karine mevcut değildir. Onun için kendisinden kasdedilen manayı anlayabilmek için doğrudan doğruya şari'e müracaat etmek gerekir.

Mücmeldeki icmalin (kapalılığın) sebepleri:

a- İstenilen manayı belirleyen karinelerin bulunmayışından dolayı lafıın müşterek olması. el-Bakara sûresinin 228. ayetinde geçen "Kuru" lafzı gibi. Çünkü bu lafız hem hayz, hem de temizlik anlamına gelir. Ayrıca Tekvir sûresi 17. ayetteki (ARAPÇA) kelimesi de mücmeldir. Zira hem giden hem gelen anlamına gelir.

b- Lafzın garib oluşu. el-Bakara sûresinin 232. ayeti ile el-Mearic sûresi 70/19. ayeti buna örnektir. (Helû) mücmel bir lafızdır. Zira bunda garabet vardır. Mücmel olan bu lafzı bir kaç ayet sönrasında açıklanmıştır.

c- Lafzın luğavî manadan istilahî manaya nakledilmiş olması (Abdu'l-Kerim Zeydan, el-Veciz fi Usuli'l-Fıkh., Bağdat 1393/1973, s. 298).

Kur'an-ı Kerim'in teklifi hükümlerle ilgili ibarelerinin çoğu mücmeldir. Bunları Sünnet açıklamıştır. Mesela, Kur'an'da namaz mücmel olarak zikredilmiş, onu Sünnet açıklamıştır; hem fiili ve hem de kavlî olarak... Hz. Peygamber (s.a.s), "Namazı ben nasıl kılıyorsam siz de öylece kılınız" buyurmuştur (Buharî, Ezan, 18, Edeb, 27, Ahad, 1.). Hac da böyledir. Rasûlullah (s.a.s), "Hac ile ilgili ibadetlerinizi benden alınız" (Ahmed b. Hanbel, Müsned III, 318-366) diyerek onu açıklamıştır: Zekat ve alım satım da mücmel olarak zikredilmiş, sonra Sünnet onları tam anlamıyla açıklamıştır. Suçlarla ilgili bir kısım hükümler de mücmel olarak zikredilmiştir. Mesela; Kur'an-ı Kerim, diyet gerektiğini bildirmiş, Sünnet onun miktar ve şekillerini izah etmiştir. Yine Kur'an yaralar için kısas gerektiğini haber verir, Sünnet bu yaraların hükümlerini, ne zaman tam kısas ve ne zaman nakıs kısas yani diyet icab ettiğini açıklar. Böylece Kur'an-ı Kerim'in mücmel olan her ifadesini Sünnet açıklamış, onun kapalı bir tarafını bırakmamıştır.

Mücmelin hükmü: Kasdedilen mananın belirlenmesinde tavakkuf etmek, herhangi bir açıklamaya girişmemek. Onun için Şari'den, mücmelin icmalini kapalılığını ortadan kaldıran, manasını tam olarak açıklayan bir açıklama olmadıkça; mücmel ile amel etmek caiz olmaz. Şari tarafından yapılan açıklama yeterli ve kesin olduğu zaman mücmel "Müfesser" hükmünü alır. Hz. Peygamber (s.a.s)'in; namaz, zekat ve benzerlerini beyan etmesi buna örnek teşkil eder (Muhammed Ebu Zehra, İslam Hukuku Metodolojisi, Terc. Abdulkadir Şener, Ankara 1979, s. 115).

Davud ez-Zahirî, mücmel ayetlerin Kur'an-ı Kerim'de varlığını kabul etmez (İsmail Cerrahoğlu, Tefsir Usulü, Ankara 1979, s. 182).

Abdülbaki TURAN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Mücmel

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/mucmel.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.