Mürid

Dileyen, isteyen, arzulayan, irade ve istek sahibi olan kimse.

Dilemek, istemek, arzulamak, talep etmek, emretmek, tercih etmek, otlamak için salıvermek, iki zıttın birini gönüllü olarak seçmek anlamında Arapça "E.ra.de" kökünden türetilmiş bir kelime. "Birşeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü', "Kişinin yine kendisinin seçtiği hedeflere doğru tavır ve davranışlarını tayin etme kabiliyeti", "Düşüncenin ortaya koyduğu gayeye doğruğitme hareketi',"Kalbin Hakk Sübhanehu ve Tealayı talep etmeye azmetmesi', "Adet üzere yapılan şeyi terketmek" şeklinde tanımlanan iradenin if'al babında ism-i failidir.

Mürîd: Tasavvufta; iradesi olmayan, şahsî irade ve dünyevî alakalarından sıyrılarak Cenab-ı Hakk'ın ve mürşîdinin iradesine -yıkayıcı elindeki ölü gibi- kayıtsız şartsız teslim olan, mürşîdince kendisine telkin edilen hali ve şekli hiç bozmadan istikamet üzere koruyan, bir mürşîde intisab ile tarikata girmiş kişi, seyr-i sülüka kendi isteğiyle giren ve mürşîdine kararlı ve azimli bir irade ile bağlılık gösteren derviş, müntesib ve mensûb gibi manalarda kullanılan bir tasavvuf terimi.

Genellikle; "Talib, mürîd, salik, sair, tair, vasıl ve kutup" şeklinde yedi derece olarak sınıflandırılan tasavvutî hıyerarşinin ikincisini ifade eder (Parsa Muhammed, Faslü'l-Hitab Tercümesi, (Terc. A. Hüsrevoğlu), İstanbul 1988, s. 409). Hal sahibi bir mürşîdin rehberliğinde katedilen ve "seyr-i sülûk"* denilen manevî terbiye ve ma'rifet tahsili yoluna girmeden önce onlara karşı bir beğeni ve sempati duyan "mühîb" ya da "talib" durumunda bulunan kimselerin, sevgilerindeki samimiyet, isteklerindeki sadakat ve kararlılık, irade ve alakalarından sıyrılmadaki bağlılıkları şeyhleri tarafından düzenlenen muhtelif deneylerle tesbit edildikten sonra, uygun görülenlerin intisabları kabul edilir ve kendilerine kabiliyetlerine göre zikir telkini yapılır. Özel bir merasimle aktedilen böyle intisab ve telkinden sonra bir mürşîd elinde sülûka giren dervişe "mürîd" adı verilir. Bu tür denemelerde başarı gösteremeyen kimselere mürîd denilemeyeceği gibi zikir telkini de caiz değildir (el-Kuşeyrî, Risaletü'l-Kuşeyriyye, Nşr. Mahmud eş-Şerif, Kahire 1972, II, 434). Tasavvuf yoluna yeni girenlerin haline de mürîd denmiştir. Çünkü kalbi ve gönlü ile Allah Teala'yı istemeye azmetmiş kişilerin ilk hali ancak böyle bir irade ve kasdın varlığı ile ortaya çıkar. Gönüllü böyle bir iradesi olmayan kimsenin bu işe yönelmesi mümkün değildir. Marifet yolunu tutanlar için ilk yapılması gereken bu olduğundan böylelerinin iradesi, her işin başında varlığı zarûrî olan kasd, azm ve niyete benzetilmiştir. "Adet ve alışkanlık üzere yapılanı terk ederek, her işi şuurlu ve bilerek yerine getirmek" şeklinde de tanımlanan bu tür bir irade, "mürîd" kelimesinin lügat manasına uygunluk gösteriyorsa da, şahsî irade ve isteklerden sıyrılmayı esas alan, mürşîdine teslim olan ve iradesi olmayan anlamındaki terminolojiyi aynen yansıtmaktadır. Böylesine keskin ve kararlı bir iradesi olmayana mürîd denilemeyeceği gibi, kendi istek ve alışkanlıklarından kurtulamayan kimseye de mürîd denemez. Kendisine mürîd denen kişi, zahirinde çeşitli mücahede ve mücadele özellikleri, batınında da muhtelif sıkıntı belirtileri gösterir. Rahatı, yatağı ve uykuyu terketmiş, taat ve ibadet yolunu tutmuştur. Kötülüklere bulaşmamak için çırpınır, iyi huyları elde etmek için didinir. Bu uğurda her türlü güçlüklere katlanır, yorgunluklara göğüs gerer, zorlukları zevk haline getirir, korkularla kucaklaşır, şekillerden uzaklaşır, özü yakalamaya çalışır.

"Seyr ü sülûk'un başında bulunan ve yeni intisab etmiş kişiye "mürîd', sülûkun sonuna yaklaşan kimseye de "murad" denilmektedir. Kendi kesb, irade ve gayreti ile bu yola giren ve ilerleyene "mürîd", bir keşif ve tecellî ile mevhibi olarak vuslata yaklaşan kimseye de "murad" adı verilmiştir. Mürîd Hz. Mûsa'ya murad da Hz. Peygambere benzetilmiş, mürîde aşık ve mütehammil, murada da ma'şuk ve mahmûl denilmiştir" (Kuşşeyrî, a.g.e., s. 434-438).

Sûfilere göre mürîd; talib veya mübtedî, mütevassıt ve müntehi olmak üzere üç gurupta müteala edilmiştir.

Mübtedî; sahib-i hal olan ruhsat yolunu terk ederek azîmet ve takva yolunu tercih eden, fena fi'ş-şeyhi hedef alan, Allah'dan bir an bile gafil olmamaya gayret eden mürîd,

Mütevassıt; sahib-i telvin olan, rıza ve sadakati esas alan, fena fi'rrasûlü gaye edinen, farz ve sünnetlerin dışında Kur'an tilaveti ve tefekkürü ile meşgûl olan mürîd,

Müntehî; sahib-i temkin denilen, tecellî ve keşifler karşısında kendini kaybetmeyen, daha da ileri derecelere terakkiye talib olan, en büyük terakkiyi mirac olarak hissettikleri namazda arayan, nefs-i radıyye ve mardıyye mertebelerine ermiş, fena fi'llahı gaye edinenlere de müntehî mürîd denmiştir.

Tasavvuf klasiklerinde irade ya da isteme edebleri başlığı altında işlenen bu konu, bilahare adab, adabü'l-mürîd ya da risale şeklinde kaleme alınan ve tarîkat edeblerini anlatan eserlerde etraflıca incelenmiştir. Bu kavram İslam'ın ilk dönemlerinde mevcut olmayıp daha sonraları diğer tasavvufi kavramlarla birlikte İslam'a girmiştir.

İrfan GÜNDÜZ

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Mürid

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/murid.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.