Müşabih

Birden fazla manaya gelen veya manasında kapalılık bulunan ayetler hakkında kullanılan bir Usul-i Tefsîr kavramı.

Bir ayetin manasının kapalı oluşu; lafızlarının garip kelimelerden oluşundan, sözün muhtasar oluşundan, lafızların dizilişinde takdim ve te'hirin bulunmasından, manasının aklın sınırlarının dışında oluşundan ve benzeri sebeplerden kaynaklanır (Ragıb el-İsfahanî, el-Müfredat fi Garîbi'l-Kur'an, Beyrut, (ty), s. 254).

Kur'an-ı Kerim'de Allah hakkında kullanılan el, yüz, istiva gibi haberî sıfatların te'vil edilip edilmeyecekleri konusunda tartışmaların kızışmasından ve ilim adamlarının bu gibi hususlara bakış açısını temel nirengi noktası olarak değerlendirmelerinden sonra, müteşabih kavramıyla, Allah'ın sıfatları, huruf-i mukattaa ve kıyametin ne zaman kopacağıyla ilgili gaybî haberler kastedilmeğe başlandı. Müteşabih konusuna giren diğer hususları bunlardan ayırt etmek için de onlara "müşabih" ismi verildi.

"Şayet öksüzler hakkında adaleti yerine getirme hususunda endişe ediyorsanız, size helal olan kadınlardan ikişer, üçer, dörder alın..." (en-Nisa, 4/3) ayetinde sözün muhtasar oluşundan dolayı anlam kapalılığı sözkonusudur. Ayetteki ihtisar, öksüzler hakkında endişenin ne konuda olduğunun belirtilmemiş olması ve helal olan kadınlarla evlenme konusunun bu meseleyle ilgisinin ne olduğunun belirtilmemiş olmasıdır. Hz. Aişe'ye göre ayet, velayeti altında bulunan yetim kızlarla evlenip onlara hakettikleri sadakayı vermeyen, onlarla evlendikten sonra da onlara iyi davranmayanlar hakkındadır. "Sadakalarını vermeyecek ya da evlendikten sonra onlara iyi davranmayacaksanız, onlarla evlenmeyin" denmektedir.

İbn Abbas'a göre ise, Araplar, yetimlerin malları konusunda adil idiler. Fakat evlendikleri kadınlara adil davranmıyorlardı. Ayet, bu konuda inmiştir ve şunu anlatmaktadır: "Nasıl yetimin malına özen gösteriyor ve adil davranıyorsanız,kadınlar konusunda da adil olun" (Kurtubî, el-Cami'li Ahkami'l-Kur'an, Beyrut 1965, III, 11-12; İbn Cüzeyy, Kitabu't-Teshil li Ulûmi't-Tenzîl, Beyrut 1983, I,129).

Yine "Müşrikleri öldürün" (et-Tevbe, 9/5) ayetinden maksadın ne olduğu kapalıdır. Bütün müşriklerin mi, yoksa belli bir kısmının mı öldürülmesinin emredildiği meselesi ayette açık değildir. Eğer söz umumu üzere alınacak olursa, her nerede bir müşrik görülürse öldürülmesi emrediliyor demektir; nass olarak kabul edilecekse, müşriklerden belli kimselerin öldürülmesi istenmektedir.

Ayette müşriklerin tamamı değil, antlaşmalara riayet etmemiş bazılarının öldürülmesi emredilmektedir (Ebu Hayyan, el-Bahru'l-Muhît, Beyrut (t.y.) V, 4-5; Ebu's-Suüd, İrşadu'l-Akli's-Selîm ila Mezaya'l-Kur'ani'l-Kerim, Kahire (t.y.) IV, 43).

M.Sait ŞİMŞEK

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Müşabih

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/musabih.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.