Secde-i Tilavet

Secde-i tilavet

Kur'an'daki bir secde ayetini okuyan veya dinleyen müslümanın yapması vacib olan secde.

Tilavet, arapça bir mastar olup; okuma, özellikle Kur'an-ı Kerîm'i okuma anlamına gelir. Kur'an'daki bir secde ayetini okuyan veya dinleyen akıl, baliğ bir müslümanın bir defa secde yapması vacibtir. Secde ayetinin tercemesini okuyan veya dinleyen kimse de secde yapmalıdır.

Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyurulur: "Onlara ne oluyor ki iman etmiyorlar ve kendilerine Kur'an okunduğu zaman secde etmiyorlar" (el-İnşikak, 84/21). Bir kimse ancak vacib olan işi yapmamaktan ötürü kötülenir. Diğer yandan bu secde namazda yapılan secde olup, namaz secdesi gibi vacib hükmüne tabi olur.

Allah elçisi şöyle buyurmuştur: "Kur'an'ı okuyan ve dinleyene secde etmek vacibtir" (Buharî, Sücûd, 10; Zeylaî bu hadis için garîb demiştir. bk. Nasbu'r-Raye, II, 178). Hadisin anlamı mutlak olup, dinlemek isteyeni de istemeyeni de kapsar.

Hanefiler dışındaki üç mezhebe göre tilavet secdesi sünnettir. Zeyd b. Sabit (r.a) şöyle demiştir: "Hz. Peygamber'e Necm Süresi'ni okudum ve bizden hiçbir kimse secde yapmadı" (Buharî, Sücûd 6; Müslim, Mesacid,106; Tirmizî, Cum'a, 52; Nesaî, İftitah, 50; eş-Şevkanî, Neylül-Evtar, III, 101). Diğer yandan Hz. Ömer'in, en-Nahl süresindeki secde ayetini okuduktan sonra cemaatı secde yapıp yapmamakta serbest bırakmıştır. O, şöyle demiştir: Allah bize secde yapmayı farz kılmamıştır. Ancak kendiliğimizden dilersek yaparız" (eş-Şevkanî, a.g.e., III, 102).

Tilavet secdesi şu sebeplerle vacib olur:

1. Secde ayetini okumak. Okuyanın kulakları duymasa bile secde gerekli olur.

2. Okunan secde ayetini işitmek veya dinlemek. İşitmek kasıtsız, dinlemek ise kasıtlı olur.

3. Bir imama uymuş olmak, İmama uyan kimse imamın okuduğu secde ayetini duymasa bile tilavet secdesi yapar. Çünkü öğle namazı gibi gizli okunan bir namazda imam okuduğu secde ayetinden dolayı secde yapsa cemaat de kendisine uyar.

Bu secdenin yapılışı şöyledir: Tilavet secdesi niyetiyle eller kaldırılmaksızın "Allahu ekber" denilerek secdeye varılır, secdede üç kere "Sübhane Rabbîyel-a'la (Erı yüce olan Rabbimi bütün noksan sıfatlardan tenzih ederim)" denilir. Bundan sonra "Allahu ekber" denilerek secdeden kalkılır. Tilavet secdesinin rüknü, Allah Teala'yı ta'zîm için yüzü yere koymaktır. Ancak namaz halinde rükû ve hastalar için ima da bu secde yerine geçer.

Bu secde için abdestli, temiz, avret yerleri örtülü ve kıbleye yönelmiş olmak şarttır.

Tilavet secdesine ayaktan inilmesi ve bu secdeden kalkarken ayağa kalkılması ve bu şekilde ayağa kalkarken "Gufraneke Rabbena ve İleykel masîr (Ey Rabbimiz! Senin bağışlamanı bekliyoruz. Son dönüş sanadır" denilmesi müstehaptır. Tilavet secdesine varılırken ve kalkarken alınan tekbirler de müstehaptır. Asıl secde ise vacibtir.

Hanefilere göre namaz dışında okunan secde ayetinden dolayı yapılacak secdenin zamanı belirsiz olup geniş zaman içinde yapılabilir. Ancak özürsüz olarak geciktirmek mekruhtur. Ebû Yusuf'a göre bu secde namaz dışında da fevren vacibtir. Kur'an okuyanın insan olması, uyanık bulunması ve akıllı olması gerekir. Bu yüzden okuyanın cünüp, hayızlı ve nifas halinde olması, kafir veya mümeyyiz çocuk bulunması yahut sarhoş olması bu hükmü değiştirmez: Çünkü bunların bu okuyuşları sahih bir okuyuştur. Müslüman olan bir cünüp veya sarhoş da okuyacağı veya işiteceği bir secde ayetinden dolayı secde ile yükümlü olur. Temizlik ve ayık halinde bu secdeyi yapmaları gerekir.

Ancak bir kimse secde ayetini papağan gibi öğretilmiş bir kuştan veya ses kayıt cihazının bantından yahut ses yankısı olarak dinlerse secde etmesi gerekmez. Yine secde ayeti uyuyan, baygın olan veya akıl hastası bulunan yahut mümeyyiz olmayan çocuktan işitilse, en sağlam görüşe göre tilavet secdesi gerekmez. Bu sayılanlarda temyiz gücü bulunmadığı için bu okuyuş sıhhatli bir okuyuş sayılmaz. Ancak sağlam görülen bir görüşe göre, kendisine secde ayetinin okunduğu haber verilen uyuyan kimseye de tilavet secdesi vacib olur.

Fakat ay halinde ve lohusa bulunan bir kadına ne okuyacağı ve ne de işiteceği bir secde ayetinden dolayı tilavet secdesi vacib olmaz. Çünkü bunlar bu halde namaz ile yükümlü değildirler.

Secde ayetini hoparlörden dinlemek, okuyucudan dinlemek gibidir. Radyo ve televizyondan dinlenen secde ayeti de hoparlörden dinlemeye benzer. Çünkü sesin tel aracılığı ile ulaşması ile ses dalgaları aracılığı ile telsiz olarak anında ulaşması arasında bir fark bulunmamaktadır. Sadece okuyanla dinleyen arasında bir mekan farkı söz konusudur. Ulaşan ses aks-ı sada niteliğinde değildir. Bant yayınında da ihtiyaten secde edilmelidir. Çünkü çoğu kere bant veya canlı yayını ayırmakta güçlük vardır.

Namaz sırasında okunacak secde ayeti için tilavet secdesi derhal vacib olur. Çünkü bu namazdan bir parça olmuştur, namaz dışında kaza olunamaz.

Secde ayeti namazda kıyam halinde okunsa, eğer bundan sonra üç ayetten fazla okunmayacaksa namaz için yapılacak rukû veya secdelerle, bu tilavet secdesi de yerine getirilmiş olur. Tilavet secdesine niyet edilip edilmemesi, sonucu değiştirmez. Ancak üç ayetten fazla okunacak ise bu secde ayetinden dolayı hemen bağımsız olarak rukû veya secde edilmesi gerekir. Secde edilmesi daha faziletlidir. Bu durumda namazın rukû ve secdeleriyle bu tilavet secdesi düşmez.

Secde ayetini namazın içinde okuyan kimse, dilerse okuyacağı ayetlerin miktarına bakmaksızın derhal "Allahu ekber" diyerek tilavet secdesine varır. Tilavet secdesi niyetiyle yalnız rükûya varması da yeterlidir. Bundan sonra yeniden ayağa kalkar, bir kaç ayet daha okur, ondan sonra namazın rükuuna ve secdelerine gider. Namazına devam eder. Eğer bir süreyi bitirmiş ise, başka bir süreden bir kaç ayet okur. Çünkü tilavet secdesinden kalkar kalkmaz bu şekilde bir kaç ayet okumadan rukû ve secdeye varmak mekruhtur.

Namazın dışında ise yalnız rukû etmek suretiyle tilavet secdesi eda edilmiş olmaz. Çünkü Allah'a ta'zîm namaz dışında rukû ile yapılmış olamaz.

Cemaatle namazda imam da rukû ile tilavet secdesine niyet etmemelidir. Çünkü cemaat, farkında olmayarak, bu niyeti terkeder ve tilavet secdesi onlardan düşmez. Bu durumda, imamın selamından sonra cemaatin tilavet secdesi yapıp, bundan sonra tekrar teşehhütte bulunmaları gerekir ki, bunu herkes yapamaz.

Secde ayeti bir namazda birden fazla yerde okunsa sağlam görüşe göre bir tilavet secdesi yeterlidir. Çünkü meclis birdir. Ayrı ayrı rekatlarda secde ayetinin tekrarlanması da hükmü değiştirmez. Bu görüş Ebû Yusuf'a göredir. İmam Muhammed'e göre, değişik rekatlarda okunursa meclis değişmiş sayılacağı için secde ayeti sayısınca tilavet secdesi gerekir.

İmam secde ayetini okuyup, secdeye varınca, cemaat imamın rukû ve secdeye vardığını sanarak rukû ve secdeye varsalar, bununla namazları bozulmaz, fakat bir secde daha yaparlarsa fasit olur.

İmamın cuma ve bayram namazları ile gizli okunan namazlarda secde ayetini okuması mekruhtur. Çünkü cemaatin yanılmasına yol açabilir. Ancak secde ayeti kıraatın sonuna rastlarsa bu sakınca kalkar. Bu durumda da imamın bu namazın ruküu ile tilavet secdesine niyet etmemesi gerekir.

Bir kimse namaz kılarken rukû, secde veya oturuş halinde secde ayetini okusa yahut imama uymuş olduğu halde onun arkasında secde ayetini tilavet etse ne kendisine ve ne de imama uyan diğer cemaata tilavet secdesi vacib olmaz. Çünkü namaz kılanlar bu yerlerde kıraattan men edilmişlerdir, bunların kıraati hükümsüzdür. Fakat bu okuyuşu dışarıdan duyanlara tilavet secdesi lazım gelir.

Secde ayetini, hazır olanlar secde için hazırlıklı iseler açıktan, hazır değil iseler gizlice okumak müstehaptır. Bunda cemaata karşı bir şefkat vardır.

Bir süre okunup, içinden secde ayetinin atlanması mekruhtur. Yalnız secde ayetinin okunup, diğer ayetlerin okunmamasında ise bir kerahet yoktur. Ancak secde ayetiyle birlikte bir veya bir kaç ayetin de okunması müstehaptır. Secde ayeti okununca, hemen secde yapılması mümkün olmadığı takdirde okuyan ve dinleyenin "Semi'na ve eta'na, gufraneke Rabbena ve ileykel-masîr" demeleri müstehaptır.

Secde ayetinin tekrarlanması:

Bir mecliste secde ayetinin birden fazla tekrarlanması halinde bir tilavet secdesi yeterlidir. Secdeyi ilk okuyuştan sonra yapmak daha iyidir. Başka bir görüşe göre, bu secdeyi tehir etmek daha uygundur.

Yine bir kimse çeşitli yer ve meclislerde bir secde ayetini tekrarlarsa, secdenin de tekrarlanması gerekir.

Bir kaç secdenin bulunduğu çeşitli ayetleri okuyan kimsenin, meclis bir olsun farklı bulunsun, her bir ayet için ayrı bir tilavet secdesi yapması vacib olur.

Açık arazide ve yoldaki meclis birliği üç adım yürümekle, yani o yerden başka yere geçmekle; ağaç üzerinde bulunan için ağacın bir dalından başka bir dalına geçmekle; veya bir nehirde yüzmekle değişmiş olur. Küçük bir evde bir köşeden diğerine geçmekle veya büyük bir camide mekan değişikliği gerçekleşmez. Ancak okuyan sabit bir yerde bulunmakla birlikte dinleyen meclis değişirse secdenin vücûbu da tekrarlanır (İbn Abidîn, Reddül-Muhtar, I, 726-728).

Secde ayetlerinin bulunduğu süreler şunlardır:

Kur'an-ı Kerîm'de on dört yerde secde ayeti bulunmaktadır. Bu süre ve ayet noları aşağıda verilmiştir: el-A'raf, 7/206; er-Ra'd, 13/15; en-Nahl, 16/50; el-İsra, 17/109; Meryem,19/58; el-Hac, 22/18; el-Furkan, 25/60; en-Neml, 27/25; es-Secde, 32/15; Sad, 38/24; Fussilet, 41/37; en-Necm, 53/62; el-İnşikak, 84/20 ve Alak, 96/19.

Şafiî ve Hanbelîlere göre de sayı on dört olup, ancak onlar Sad süresindeki secdeyi "şükür secdesi"sayarken; el-Hac süresinde iki tane secde ayeti kabul ederler. Malikîlere göre ise sayı on birdir. Onlar en-Necm, el-İnşikak ve Alak sürelerindeki secdeleri bağlayıcı saymazlar (el-Meydanî, el-Lübab, I, 103; eş-Şürünbülalî, Merakîl-Felah, 84 vd.).

Bu on dört secde ayetini bir mecliste okuyup, her biri için okudukça ayrıca bir secde yapan veya hepsini okuduktan sonra tamamına birden on dört secdede bulunan kimsenin dünyevî ve uhrevî istek, sıkıntı ve kederleri konusunda Allah Teala'nın yeterli olacağı rivayet edilmiştir.

Tilavet secdesini bozan haller: Namazı bozan her şey tilavet secdesini de bozar. Daha tilavet secdesinden kalkmadan abdestin bozulması, konuşma veya kahkaha ile gülme gibi. Ancak bu secdede, kahkaha ile gülmek abdesti bozmaz, kadınlarda bir hizada bulunmak da bu secdeyi ifsat etmez (el-Kasanî, Bedayiu's Sanayi, I, 179 vd.; İbnü'I-Hümam, Fethu'l-Kadir, I, 380-392; İbn Abidîn, a.g.e. I, 715 vd.; el-Meydanî, a.g.e., I, 103 vd.; İbn Kudame, el-Muğnî, I, 6l6 vd.; eş-Şirbinî, Muğni'l-Muhtaç, Mısır, t.y. 1, 214; Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, İstanbul 1991, . 371 vd.)

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Secde-i Tilavet

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/secde-i-tilavet.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.