Sika

Hadis ravilerinde aranan şartlardan biri; adalet ve zabt sıfatlarını taşıyan güvenilir ravi.

Kelime anlamına göre, kendisine itimad olunan, güvenilen kimse demek olan "sika" hadis ıstılahında gerek adalet gerekse zabt yönünden kusursuz olan hadis ravileri hakkında kullanılan bir tabirdir. Bir ravinin hadislerinin kabul olunabilmesi ve kendisinin sika diye vasıflandırılması için, adalet ve zabt vasfını tam olarak taşıması gerekmektedir. Adalet, hadis naklinde, rivayetlerinin kabul edilebilmesi için ravilerde bulunması gereken vasıfların en önemli olanlarından biridir.

Hadis ravisinin, din işlerinde istikamette olması, fısk ve fücurdan selameti, mürüvveti ihlal eden hata ve kusurlardan uzak olmasına ravinin adaleti (adaletü'r-ravî) denilmektedir. Bu ravi dinî farîzayı gereği gibi ifa eder, emrolunanı işler, nehyolunandan kaçınırsa, "adl" ile mevsûf olur. Nitekim böyle kimseler hakkında, dininde adl ile mevsuf, hadisinde sıdk ile ma'rûf, denir (Hatib Bağdadî, el-Kifaye fi İlmi'r-Rivaye, Haydarabad 1357, s. 80).

Hadis alimlerinin bazılarına göre adalet, insanı büyük günah (kebair) işlemekten ve küçük günah (sağair) üzerinde ısrar etmekten alıkoyan bir melekedir. Bazılarına göre de, şehadet ve rivayetin kabul edilmesini gerektirecek şekilde, insana, taat ve mürüvvetin hakim olmasıdır. Zira insanın işlerinde masiyet ve mürüvvetsizlik galebe çalarsa, şehadet ve rivayeti reddedilir (Tahir el-Cezairî, Tevcîhu'n-Nazar, Beyrut (t.y), s. 26).

Bir ravinin adaleti çeşitli yollarla bilinir. Bazan, adaleti sabit olan kimselerin o ravinin adaleti hakkında şehadet etmeleriyle; bazan adaletinin ilim ehli arasında şöhret kazanmasıyla ve sika (güvenilir) olan kimselerin o raviden övgü ile bahsetmeleriyle bilinir. Bu ikinci durumda, ravinin adaletinin tesbiti hususunda herhangi bir açıklama (beyyine) veya şahit aranmaz. Mesela Malik b. Enes, Şu'be b. Cerrah, Süfyan es-Sevrî, Süfyan b. Uyeyne el-Evzaî, Abdullah b. Mübarek, Veki' b. Cerrah, Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Maîn, Ali b. Medinî ve bunların benzeri bir çok muhaddisin adaleti, ilim ehli arasında büyük bir şöhret kazanmış ve her biri hakkında diğer mühaddisler hayır ve sena ile bahsetmişlerdir.

Zabt, kelime itibariyle insanın, işittiği herhangi bir şeyi aradan uzun zaman geçmiş olsa bile, dilediği anda hatırlayabilecek bir şekilde belleyip hıfzetme yeteneğine sahip olması demektir. Hadis ıstılahında, rivayetinin kabulü için bir ravide bulunması gereken iki önemli sıfattan birini teşkil eder. Hadis usulü alimleri zabtı; ezberdekinin zabtı (zabtu's-sadr) ve kitaptakinin zaptı (zaptul-kitab) diye iki kısma ayırmaktadırlar. İnsanın işittiği bir şeyi dilediği zaman hemen hatırlayabilecek şekilde hıfzetmesine zabtu's-sadr denilir. Kitaptakinin zabtı (zabtul-kitab ise; ravinin, işittiği veya tashihini yaptığı andan itibaren, içindeki hadisleri eda veya rivayet edinceye kadar kitabını koruması demektir. Bir ravinin zabt bakımından kuvvet ve kudreti, rivayet etmiş olduğu hadislere, aranılan şartları taşıyan başka ravilerin muvafakatiyle bilinir. Eğer bir ravinin hadisleri, zabt şartına haiz diğer ravilerin hadîslerine muhalif olursa; o ravi, zabt bakımından zayıf sayılır (Talat Koçyiğit, Hadis Usûlü, Ankara (t.y), s. 46).

Bir ravide bu iki sıfat, yani adalet ve zabt sıfatı birleştiği zaman, o ravi sika (güvenilir) olma özelliğini kazanır. Şüphesiz hadisteki sıhhat ve za'fiyet, her şeyden önce, hadisi nakleden ravinin güvenilir olup olmamasına bağlı olarak ortaya çıkan sıfatlardır. Bir ravi ne derece güvenilir ise, onun rivayet ettiği hadis de o derece sıhhat kazanmış olur. Bir hadisin isnadını teşkil eden ravilerin hepsi güvenilir (sika) oldukları takdirde, o hadisin sahih olduğuna hükmolunur. Ravilerden birinin veya bir kaçının güvenilir olmaması halinde, onların bu halleri, rivayet ettikleri hadisin sıhhati üzerinde şüphe ve tereddütlerin belirmesine ve dolayısıyla o hadisin sahih olmadığı hükmünün verilmesine sebep olur. Bu önemli kaide dolayısıyla, hadis ravilerinin gözönünde tutulmasına ve hallerinin araştırılıp ortaya konmasına büyük önem verilmiştir.

Diğer taraftan "sika" tabiri, hadis ravilerin adalet vasfını taşımış oldukları açıklanırken (tadil) kullanılır ve bazan bu kelime tadilin en yüksek mertebesini göstermek üzere iki defa tekrarlanarak söylenir;" sika sika" gibi, yahut da tadile delalet eden diğer tabirlerle birleştirilerek kullanılır; "Sika sebt, sika mutkın, sika hücce, sika hafız" gibi. Bazan da "evseku'n-nas" (insanların en sika olanı) tabiri kullanıldığı görülür.

Sika ve zayıf olan ravilerin bilinmesi, hadis usulünün üzerinde durduğu önemli konulardan biridir. Bu nedenle hadis tarihinde sika ravilerin isimlerini ve tercemelerini bir araya getiren kitapların telifine büyük önem verilmiştir. Muhaddislerden bazıları sadece sika ravilerin tercüme-i hallerini anlatmak maksadıyla "Kitabu's-sikat" adı verilen eserler yazmışlardır. Bu şekilde "Kitabu's-sikat" isminde eser yazan muhaddisler arasında İbn Hibban el-Büstî, Zeynuddin Kasım b. Kutluboğa ve Halil b. Şahîn bulunmaktadır. Bazı muhaddisler de sika ravilerle birlikte zayıf ravileri de toplayan kitaplar yazmışlardır. Bunların pek çok misali bulunmaktadır. Mesela Buharî'nin üç tarihi, İbn Hıbban'ın Kitabul-cerh ve't-tadîli, İbn Ebî Hatim er-Razi'nin, Ebu İshak İbrahim b. Yaküb el-Cüzecanî'nin Kitabul-Cerh ve't-tadili, İbn Kesir'in Kitabut-Tekmile fi marifeti's-sikat ve'd-duafa vel-mecahîl, isimli eseri, Zehebi'nin Mizanul-İ'tidal'i, İbn Hacer'in Tehzibu't-Tehzib'i, bunlardan bir kısmıdır. Bu tür eserler arasında yer alan İbn Sa'd'ın et-Tabakatül-Kübra'sı, Sahabe, Tabiün ve kendi zamanına kadar yaşamış olan kimseleri de alması bakımından meşhûr olmuş önemli bir eserdir.

Muhaddislerin ravilerin sika olup olmadıklarını tesbit etmek için göstermiş oldukları fevkalade ilmi gayretler, Hz. Peygamber (s.a.s)'den rivayet olunacak hadisleri sağlam ve sıhhatli bir şekilde elde etme gayesine yöneliktir. Hiç şüphesiz adalet ve zabt vasfını tam olarak taşıyan sika bir ravi ancak sağlam ve sahih rivayetler nakleder. Zayıf, asılsız ve münker rivayetleri de ancak tanınmaları için ele alırlar. Sika olmayan ravilerin de özel kitaplardan toplanıp tanıtılması onlar kanalıyla naklonulmuş rivayetleri tanımak açısından büyük bir kolaylık sebebidir. Çünkü sika olanın rivayeti kabul olunur ve onunla amel edilir. Sika olmayan ravilerin de çok iyi tanınması gerekmektedir. Muhaddisler rical ile ilgili yapılması gereken tüm çalışmaları en ince teferruatına kadar açıklığa kavuşturmuşlardır.

Sabahaddin YILDIRIM

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Sika

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/sika.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.