Sürgün

Bir şeyi uzaklaştırma, yerinden ayırma; suçluya uygulanan bir ceza türü; bir kimsenin yerleştiği beldeden başka bir yerde oturmaya zorlanması. Arapçası "nefy"'dir. Sürgün etmek anlamında "tağrîb" sözcüğü de kullanılır. Kişi, dünyanın diğer yerlerinden uzaklaştırılıp, ikamete zorlandığı yerde hapsedildiği için bu eyleme "nefy" adı verilmiştir.

Malikîlere göre, nefy; kişinin içinde bulunduğu beldeden başka bir beldeye çıkarılması ve orada pişmanlık duyduğu anlaşılıncaya kadar hapsedilmesidir. İki belde arasındaki uzaklık, sefer mesafesinden daha az olmalıdır (İbn Rüşd, Bidayetül-Müctehid, Matbaatül-İstikame, Mısır t.y., II, 446; el-Bacî, el-Münteka alel-Muvatta',I. baskı, Mısır 1331/1912, VII,173; ez-Zühaylî, el-Fıkhul İslamî ve Edilletüh, Dimaşk 1405/1985, VI, 139, 140).

Şafiîlere göre sürgün İslam devlet başkanının, suçluyu, pişmanlık duyduğu anlaşılıncaya kadar hapsetmesi veya uygun bulacağı bir ceza ile cezalandırmasıdır (eş-Şirbînî, Muğnîl-Muhtac, Mısır t.y., IV,181; es-Şîrazî, el-Mühezzeb, Matbaatül-Babî el-Halebî, Mısır t.y., II, 284).

İslam hukukunda sürgün cezası yol kesme ve zina suçlarında söz konusu olur.

1. Yol kesme cezası: Bir kişinin veya topluluğun yoldan geçenlerin silah veya benzeri aletle yollarını kesip mallarını zorla ellerinden almak üzere geçişi engellemesine "yol kesme" denir. Yol kesene verilecek ceza had türünden olup, şu ayette belirlenmiştir:

"Allah'a ve Rasûlüne karşı savaş açanların, yer yüzünde (yol keserek) bozgunculuk yapanların cezası, ancak ya öldürülmeleri veya asılmaları yahut el ve ayaklarının çaprazlama kesilmesi, yahut da sürülmeleridir. Bu, onların dünyadaki rezil oluşudur. Ahirette onlar için ayrıca büyük bir azap vardır" (el Maide, 5/33). İslam hukukçuları yol kesip adam öldüren ve malını alana had cezasının uygulanacağı konusunda görüş birliği içindedirler. Normal cinayetlerin aksine, burada öldürülenin velisinin affetmesi ve suçludan malın alınması ile ceza düşmez (bk. "Had, Hudûd" maddesi).

Hanefî, Şafiî ve Hanbelîlere göre, yol kesenlerin cezası, işlenen suçun ağırlık durumu dikkate alınarak yukarıdaki ayette belirlenen sıraya göre uygulanır. Ancak hangi suça, hangi ceza uygulanacağı konusunda görüş ayrılığı vardır.

Hanefilere göre, yol kesen, yalnız soygun yaparsa, çaprazlama sağ el ve sol ayağı kesilir. Yol kesmede öldürme varsa, suçlu yalnız öldürülür.

Öldürme ve soygun suçu birlikte işlenmişse, Ebû Hanîfe ve İmam Züfer'e göre, İslam devlet başkanı seçimlik hakka sahiptir; dilerse çaprazlama el ve ayak kesme cezasını uygular, sonra öldürür veya asarak öldürür; dilerse, el ve ayak kesmez, sadece öldürür veya asar. Ebû Yusuf ve İmam Muhammed'e göre ise, İslam devleti suçluyu öldürür veya asar, fakat el ve ayak kesmez. Çünkü burada suç tek olup, yol kesmeden ibarettir. Bunda da iki tür had uygulanmaz. Çünkü had cezalarında öldürmenin altında kalan cezalar, öldürme halinde bu kapsama girer. Mesela, evlinin zinası ve hırsızlığı birlikte sabit olsa, yalnız recm cezası ile yetinilir. Çünkü, cezanın kapsamına el kesme de girmiş bulunur (bk. "Hırsızlık", "Recm" maddeleri). Ebû Hanîfe ve Züfer'e göre ise, burada suç bir olduğu gibi, el ve ayak kesme ile öldürme de ağırlaştırılmış tek ceza niteliğindedir. Çünkü yol kesme mal ve can güvenliğini birlikte ihlal eder (bk. es-Serahsî, el-Mebsût, 3. baskı, Beyrut 1398/1978, IX,195; el-Kasanî, Bedayiu's-Sanayi; VII, 93; İbnül-Hümam, Fethul-Kadîr, IV, 270; Zeylaî, Tebyînül-Hakaik, Emiriyye tab'ı, III, 235; İbn Abidîn, Reddül-Muhtar, Mısır t.y., III, 233 vd.; ez-Zühaylî, el-Fıkhul-İslamî ve Edilletüh, 2. baskı, Dimaşk 1405/1985, VI, 135, 136).

Yol kesmede öldürme ve soygun olmaksızın yalnız yoldan geçenleri korkutma söz konusu olduğu takdirde ise, sürgün cezası verilir. Ebû Hanîfe'ye göre sürgünden amaç, suçluyu toplumdan tecrid etmektir. Bu ise hapsetmekle gerçekleşir (ez-Zühaylî, a.g.e., VI, 136).

Şafiî ve Hanbelilere göre, yol kesen yalnız soygun yapmış olursa el ve ayakları çaprazlama kesilir. Soygun yapmaksızın öldürme olayı varsa, suçlu da suçlular öldürülür; fakat asılmazlar. Öldürme ve soygun birlikte işlenmişse, suçlu öldürülür ve asılır. Yalnız korkutmadan ibaret yol kesmede ise sürgün cezası uygulanır (eş-Şîrazî, el-Mühezzeb, Mısır t.y., II, 284; eş-Şirbînî, Muğnîl-Muhtac, Mısır t.y., IV, 81 vd.; İbn Kudame, el-Muğnî, 3. baskı, Kahire 1970, .VIII, 288). Bu iki mezhebin ceza sıralaması, İbn Abbas (r.anhüma)'nın Ebû Bürde el-Eslemî'den naklettiği bir rivayete dayanır (bk. eş-Şevkanî, Neylül-Evtar, Mısır t.y., VII, 152).

İmam Malik'e göre, yol kesme cezası olarak İslam devlet başkanı toplum yararını sağlamada ve bozgunculuğu önlemede ayetteki cezalardan uygun bulduğunu tercih ederek uygulayabilir. Ancak yöneticiler burada kendi hevalarına göre değil, işi bilen ilim sahipleriyle istişare ederek karar verirler. Malikilere göre yol kesme ayetinde ceza türleri arasındaki "yahut (ev)" ifadesi, yemin keffareti cezası türlerini bildiren ayetteki gibi (bk. "Keffaret", "Yemin keffareti" maddesi) muhayyerlik bildirir. Çoğunluk İslam fakihlerine göre ise, yol kesme ayetindeki "ev" ifadesi suçun çeşidine göre, cezanın çeşidini bildirmek üzere (tenvî' için) kullanılmıştır.

2. Zinada sürgün cezası: Kur'an-ı Kerîm'de bekarın zinası için şöyle buyurulur: "Zina eden erkek ve kadından her birine yüzer değnek vurun " (en-Nur, 24/2). Evli olan eşlerin zina etmesi halinde recm cezası uygulanması sünnetle sabittir (bk. "Recm" mad.). Bu yüzden celde (değnek vurma) cezası bekarla ilgilidir. Ancak bekara değnek vurma cezası yanında ayrıca sürgün cezası gerekip gerekmediği tartışılmıştır.

Hanefilere göre, celde cezasına sürgün ilave edilmez. Çünkü Allah Teala ayette zina cezasının tümünü celde olarak belirlemiştir. Biz buna sürgün cezasını eklersek, celde, zina cezasının bir bölümünü teşkil eder ki; bu durum nass'a ilave yapmak niteliğindedir. Nass'a ilave, onu neshetmek anlamına gelir. Nass'ı, ahad haberle neshetmek ise caiz değildir. Diğer yandan sürgün cezasında, sürgün edilenin, tanınmadığı yörede yeniden zinaya düşme ihtimali vardır. Hanefîlere göre, sürgün bir had cezası değil, İslam devlet başkanının görüşüne bırakılmış bir ceza türüdür. O, sürgünde bir yarar görürse; tevbe edinceye kadar hapsettiği gibi, sürgün cezasını da uygulayabilir (es-Serahsi, el Mebsût, IX, 44; el-Kasanî, a.g.e., VII, 39; İbnül-Hümam, a.g.e., IV,134, 136; ey-Şirbînî, a.g.e., IV, 147; eş-Şîrazî, a.g.e., II, 267, 271; İbn Rüşd Bidayetül-Müctehid Mısır t.y., II, 427; el Bacî, el-Münteka ale İ-Muvatta; VII,137).

Şafiî ve Hanbelîlere göre, bekarın zina cezası yüz değnek ve bir yıl sürgündür. Sürgün yeri namazların kısa kılınacağı sefer mesafesinden yakın olmamalıdır. Dayandıkları delil şu hadistir: "Bekarın bekarla zinasında yüz değnek ve bir yıl sürgün vardır. Dulun dulla zinasında yüz değnek ve recm vardır" (Müslim, Hudûd, 12/14; Ebû Davud, 23; Tirmizi, Hudûd, 8; İbn Mace, Hudûd, 7; Darimî, Hüdûd, 19; Ahmed b. Hanbel, III, 476, V, 313, 317, 318, 320; eş-Şevkanî, Neylül-Evtar, VII, 87; Zeylaî, Nasbu'r-Raye, II, 330). Ancak bu hadisin ikinci kısmındaki evlilerin zinasında yüz değnek ve recm cezası hükmü başka hadislerde yalnız recm cezası olarak belirlendiği için evliler için ayrıca yüz değnek cezası neshedilmiştir. Diğer yandan kadın, yanında kocası veya mahrem hısımı olmaksızın tek başına başka beldeye sürgüne gönderilemez. Çünkü hadiste şöyle buyurulmuştur:" Kadın, yanında kocası veya bir mahremi olmadıkça yolculuğa çıkmasın" (Darimî, İsti'zan, 46; Müslim, Hacc, 413-434; Buharî, Taksîr, 4; Mescidü Mekke, 6; Sayd, 26; Savm, 67; Ebû Davud, Menasik, 2; Tirmizî, Rada', 15).

Hz. Peygamber'in, patronunun eşiyle zina eden bekar işçiye yüz değnek ve bir yıl sürgün cezası uyguladığına dair Ebû Hüreyre ve Zeyd b. Halid (r.a)'ten bir topluluğun rivayet ettiği haber de başka bir delildir (bk. "Zina" mad.).

Malikilere göre, erkek bir yıl sürgün edilir. Yani sürgün edildiği yerde hapsedilir. Fakat kadın, yeniden zina edebileceği korkusu yüzünden sürgüne gönderilmez (ez-Zühayli, a.g.e., VI, 39, 40).

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Sürgün

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/surgun.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.