Ta'dil-i Erkan

Ta'dil-i erkan

Namazda rükû, rükûdan sonra ayakta durma, secde ve iki secde arasındaki oturmanın hakkını vererek, tam bir sukûnet içinde ve yerli yerinde mutmain olarak yapmak.

Ta'dîl, düzeltmek, kuvvetlendirmek demektir (İbn Manzûr, Lisanü'lArab, XI, 432). Erkan ise "rükn"ün çoğuludur. Kelime anlamlarıyla ta'dîl-i erkan, rükünlerin yerli yerinde yapılmasını ifade etmektedir.

Allah Teala Kur'an'da, Hz. Peygamber (s.a.s) de hadislerinde namazların gerektiği gibi kılınmasını özellikle belirtmiştir. Kur'an, namaz kılmayı ifade için "namaz kılmak" anlamına gelen "salla" fiili yerine "ekame" fiilini tercih etmiştir ki, bu kelime "hakkını vererek yapmak" anlamına gelmektedir. Hz. Paygamber de pek çok hadisinde bu konuyu işlemiştir.

Ebû Hureyre (r.a)'ın rivayetine göre bir gün Hz. Peygamber (s.a.s) mescide girdi. O arada bir adam daha mescide girdi ve namaz kıldı. Sonra Hz. Peygambere gelerek selam verdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber: "Dön ve namazını kıl; çünkü sen namaz kılmadın" buyurdu (Buharî, Eymn, 15; Tirmizî, Salat, 110, İsti'zan, 4; Nesaî, İstiftah, 7, Tatbîk, 15, Sehv, 67; İbn Mace, İkame, 72). Bir başka hadisinde Hz. Peygamber: Rükû ve secdeleri tamamlayın" buyurmuştur (Buharî, Eyman, 3; Müslim, Salat, III; Nesaî, Tatbîk, 16, 60). Diğer bir rivayette de "Rükû ve secdelerinizi güzel yapın" (Ahmed b. Hanbel Müsned, II, 234, 319, 505) buyurulmuştur.

Teberanî'nin el-Kebr'indeki bir hadise göre Hz. Peygamber (s.a.s) namaz kılarken rükûyu tam yapmayan, secdeye de yatıp kalkan bir adamı görünce: "Şu adam bu hali üzere ölse Muhammed milleti dışında ölmüş olurdu" buyurdu. Huzeyfe (r.a) rükû ve secdelerini tam yapmayan bir adamı gördü ve adam namazı bitirince, namazının olmadığını, eğer ölmüş olsa, sünnet üzere ölmeyeceğini; bir başka rivayette de, Hz. Muhammed (s.a.s)'in yaratıldığı fıtratın dışında bir fıtrat üzere ölmüş olacağını hatırlattı (Buharî, Ezan 119; Nesaî, Sehv, 66; Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 384). Ayrıca Hz. Peygamber ahirette kişinin ilk sorguya çekileceği ibadetin namaz olduğunu haber vermektedir. Eğer namazı düzgün ise felah bulmuş, kurtulmuştur. Eğer namaz konusunda başarısız olmuş ise, hüsrana uğramıştır (Tirmizî, Salat, 188; Ebû Davud, Salat, 145; Nesaî, Salat, 9, Tahrîm, 2; İbn Mace, İkame, 202; Darimı, Salat, 91,...).

Delaleti zannî olsa da, bu hadîslerin bütünü ele alındığında, neredeyse delaleti kat'î gibi görünmektedir. Bu nasslardan yola çıkan İmam Malik, İmam Şafiî, Ahmed b. Hanbel, İmam Ebû Yûsuf gibi fukahanın çoğunluğu ta'dîl-i erkanın farz olduğu görüşündedirler. İmam Ebû Hanîfe ve İmam Muhammed'e göre ise, ta'dl-i erkan vaciptir. Muhakkîk fukaha da bu görüşü tercih etmiştir. Bir gruba göre de ta'dîl-i erkan vacibe yakın sünnet-i müekkededir (Ali el-Kar, Risale fi'l-has ala ta'dîli'l-erkan fi's-salat, Süleymaniye ktp, Es'ad Efendi, nr. 1690, vr. 127b; Tahtavî, Haşiye ala Merakı'l-felah, İstanbul 1985, s. 202).

Ancak İbnü'l-Hümam'ın naklettiğine göre, İmam Muhammed ve Ebû Hanîfe'nin bu konudaki görüşlerinin Ebû Yusuf'un görüşüne benzediğini bildiren bir rivayeti vardır. Nitekim İmam Muhammed'e rükû ve sücûdda i'tidalin terki sorulduğunda "namazın caiz olmadığından korkarım" diye cevap vermiştir (Ali el-Karî, a.g.e., vr. 128a). Tercih edilen ve muteber olan görüş, İmam Azam ile İmam Muhammed'e göre ta'dîl-i erkanın vacip olduğu olduğudur (Tahtavî, Haşiye ala Merakı'l-felah, İstanbul 1985, s. 201).

Ta'dl-i erkan'ın farz olduğunu söyleyen fukahaya göre, bunun terki halinde namaz batıl olur ve ta'dîl-i erkana riayet ederek yeniden kılmak gerekir (Ali el-Karî, a.g.e., vr. 127b,128a). Vacip olduğunu söyleyenlere göre ise sehv secdesi gerekmektedir.

Ta'dl-i erkan'a riayet'in ölçüsü rüknler arasında Sübhanallah diyecek kadar durmaktan ibarettir (Ali el-Karî, a.g.e., vr. 128a; Tahtavî, Haşiye ala Merakı'l felah, İstanbul, 1985, s. 201). Buna göre, mesela rükûdan doğrulduktan sonra dimdik ayakta durup, en az sübhanallah diyecek kadar beklemek ve daha sonra secdeye gitmek, secdeler arasında da en az sübhanallah diyecek kadar oturmak gerekmektedir.

Hanefilerden bazıları rükû ve secdelerde i'tidale riayet etmeyenin namazını iade etmesi gerektiği görüşündedir. Diğer bazısı da ta'dîl-i erkanın sehven terki halinde sehiv secdesi, kasden terki halinde ise namazın iadesi gerektiği görüşündedir (Ali el-Karî, a.g.e., vr. 128a, 130a-b).

Ta'dîl-i erkana riayet etmeksizin kılınan namaz, sıfatındaki noksanlık sebebiyle kasır (eksik) edadır. Kasır eda ile ödenmiş yükümlülükteki eksiklik, misli varsa misliyle telafi edilir. Eğer yoksa noksan olanın hükmü sakıt olur ve noksanlıktan dolayı günah terettüp eder. Ta'dil-i erkanın misli olmadığından misli ile telafisi mümkün değildir (Şaşı, el-Usûl, Beyrut 1402/1982, s. 150).

Namazda, özellikle rükûdan sonra ayakta durma ve secdeden sonra oturma konusunda dikkatli olmak gerekmektedir. Çünkü bunlar hafif olarak hemen geçiştiriverilen yerlerdir. Buralarda hiçbir şey okunmasa dahi, bir tesbîha miktarı susarak durulmalıdır. Bu kadar durulmaz ise, namazı bozulmamakla beraber kişi günahkar olur (Tahtavî, a.g.e., s. 201).

Saffet KÖSE

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Ta'dil-i Erkan

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/ta-dil-i-erkan.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.