Ikab

ıkab

Akibet, sonuç, suçlunun işlediği fiilin sonunda verilen ceza.

Kur'an-ı Kerîm'de ikab kelimesi, 20 yerde geçmiş ve ceza anlamında kullanılmıştır. "Allah'ın ikabı (cezası), cidden çetin olandır" (el-Bakara, 2/196). Bu ifade Kur'an'da 14 yerde geçmektedir.

Hadis kitaplarında da ikab ukubet kelimeleri, işlenen suçun karşılığında verilen ceza anlamında görülmektedir. Mesela, hadis kitaplarında geçen bazı başlıklar şöyledir: "imamına isyan edenin ukubeti (cezası)" (Buharî, Cihad, 164), "Zekat'a engel olanların ukubeti" (Nesaî, Zekat, 4), "içki içmenin ukubeti" (Darimî, Sünen, Eşribe, 10).

İkab kelimesinin hadislerde de ceza anlamına geldiğine dair bir kaç kısa hadis şöyledir:

"Allah dilerse ikab eder (cezanandırır), dilerse af eder" (Buharı, Ahkam, 49, Menakibü'l-Ensar, 43, İman, 11, Tefsiru Sûre, 60; Nesaî, Bey'at, 9; Darimî, Siyer, 16).

"... Kim dünyada günah işlerse, karşılığında ikab olunur (cezalandırılır)" (Buharî, İman, 11, Ahkam, 49, Hudûd, 8, Tefsiru Sure, 60; Müslim, Hudûd, 41; Tirmizî, Hudûd, 12; İbn Mace, Hudûd, 33; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I, 99, 109, V, 314, 320).

"...Resulullah onu affetti, ikab etmedi (cezalandırmadı)" (Ebû Davud, diyat, 6; Darimî, Mukaddime, 11).

Fıkıh'ta bu kelime, yine ceza anlamında şu şekilde tarif edilmiştir:

İkab, ukûbet; kanun koyucunun emrini çiğneyene karşı toplumun menfaati için konulmuş bir cezadır (Abdulkadir Udeh, et-Teşriü'l-Cinaiyyü'l İslamî, Kahire, I, 609).

Ukûbet, emrolunanı terketmeyi, yasaklarını irtikab etmeyi önlemek için kanun vazunın koyduğu bir cezadır. Sorumlu insanı suç işlemekten alıkoyan, işlemişse bir daha işlemesini önleyen başkasına ibret olsun diye önceden tayin edilmiş maddî cezadır. (Ahmed Fethi el-Behnesî, es-Siyasetü'l- Cinaiyye Fi'ş-Şeria fi'l İslamiyye, Kahire 1965, 213).

İkab'a (cezaya) ait bazı prensipler vardır:

1- Kanunîliği: İslam ceza hukukunda hangi suça ne çeşit ve ne kadar ceza verileceği açıkça belirtilmiştir. Suçlulara, kanunda açıkça belirtilmemiş bir ceza verilemez.

2- Şahsîliği: Ceza ancak suç işleyene verilir. Bir kimsenin işlediği suç nedeniyle, diğeri sorumlu tutulamaz. İkabın şahsîliği genel bir esastır.

3- Umumîliği: Suç işleyen kim olursa olsun fark gözetilmeksizin o suçun ikabına çarptırılır. Kanun önünde herkes birdir. Hz. Peygamber zamanında, Mekke'nin fethi sırasında, soylu bir kadın hırsızlık yapmıştı. Bu kadının affı için, Peygamber (s.a.s)'in sevdiği bir kişi olan Usame b. Zeyd şefaatçi oldu. Resulullah (s.a.s) şöyle buyurdu: "Muhakkak ki, İsrailoğulları arasında şerefli biri hırsızlık ettiği zaman, onu cezasız bırakırlar, zayıf biri hırsızlık ettiği zaman ise (onun elini) keserlerdi. Ben, çalan kadın kızım Fatma da olsaydı yine de elini keserdim" (Buharî, Fedailu'l-Ashab, IV, 213). Resulullah bu sözü ile, herkesin kanun karşısında bir olduğunu ve kanunun umumî olduğunu belirtmiştir.

Cezaların taksimi

1- İslam ceza hukukunda cezalar; hudûd, cinayet cezalan ve ta'zir olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu taksim suça göre taksimdir.

a) Hudûd: Allah hakkı olarak uygulanması gereken miktarı belli cezalardır. Bu cezalar, zina cezası, hırsızlık cezası, şarap içme ve sarhoşluk cezası, iftira cezası (kazif haddi), yol kesme (kat'ı tarik veya hıraba) cezalarıdır (Fahreddin Ebu'l-Mehasin Hasan b. Mansur el-Uzcandî, el-Ferganî, Kazîhîn, Fetava-ı Kazihîn, III, 467; Şeyh Zade, Mecmeü'l-Enhür fî Şerhi'l-Mülteka'l Ebhur, I, 592).

b) Cinayet cezaları: Kısas, diyet, keffaret, mirastan mahrumiyet gibi kısımları vardır.

c) Ta'zir cezaları: Miktarları huduttan aşağı olup, kesinlikle tayin edilmeyen, te'dip anlamında cezalardır (ez-Zeylaî, Tebyinü'l-Hakaik, III, 207; İbn Abidin, Reddü'l-Muhtar, III 179). Kur'an ve hadisin iyi karşılamadığı, haksız yere insanlara eziyet ve zar veren şeyleri irtikab nedeniyle gerekir (İbn Nüceym, el-Bahrü'r-Raik, V, 46; Mergînanî, Hidaye, II, 99). Hakimin takdirine göre; ıslah oluncaya kadar hapis, 39 sopayı aşmamak şartıyla dayak ile olabildiği gibi; kulak burkmak, sert söz, hakimin asık çehre ile bakması, yalancılığın ilanı, sürgün ile ta'zirin infazı mümkündür. Suç ve suçlunun durumuna göre hakimin takdirine bırakılmıştır (es-Serahsî, Mebsut, IX, 71-79; XXIV, 35, 36). Bununla beraber hakimin suçlunun hareketine uygun olmayanla ta'zire hakkı yoktur (İbn Nüceym, a.g.e, V, 45).

Cezayı düşüren sebepler: ölüm, af, kısasa tevarüs, faal nedamet, müruru zaman gibi cezayı düşüren sebepler vardır:

1- Ölüm: Ölüm halinde amme davası ve cezalar düşer. Çünkü cezalan uygulama mahalli bulunmamaktadır. Sadece yaralamalarda, suçlunun uzvu başka bir cezanın infazı neticesi yok olmuşsa, yaranın diyeti düşmez (el-Kasanî, Bedayiu's-Sanayi', VII, 246).

2- Af: İslam ceza hukukunda devletin hudud ve cinayet cezalan hakkında ne umumî ne de hususî af yetkisi yoktur. Sadece ta'zir suç ve cezalarında af yetkisi vardı (İbn Nüceym, a.g.e, V, 49).

3- Kısasa tevarüs: Suçludan kısas talebine hakkı olan kişi, kısasa tevarüs edince de kısas düşer.

4- Faal nedamet: Yol kesme suçunda, yakalanmadan önce fail pişmanlık duyarak tevbe eder, hakime teslim olursa amme dava ve cezası düşmektedir.

5- Müruru zaman: İslam ceza hukukunda amme davaları ile sırf amme cezalan mürûru zamanla düşer. Mürûru zaman müddeti için Ebu Hanife, belirli bir müddet tayin etmemiş, bunu her asırda hakimin takdirine bırakmıştır. Ama İmam Muhammed'in ön gördüğü bir aylık müddet, sahih görüş olarak kabul edilmiştir. Suçunu ikrar eden hakkında mürûru zaman nazara alınmaz. Ancak şarap içme ve sarhoşluk suçu bundan hariç tutulmuştur. Ağız kokusu kaybolduktan sonra şarap içtiğini ikrar eden dinlenmez (el-Merginanî, a.g.e, II, 89, 90; ez-Zeylaî, a.g.e, III, 187, 188; Molla Hüsrev, Dürer, II, 67).

Hülasa İkab, ceza anlamına gelmektedir. Ancak ceza, iyi veya kötü "karşılık" anlamına gelir. Tariflerde ikab veya ukûbet kelimeleri, delaletiyle kötü karşılığı ifade etmektedir.

Ahmet YAŞAR

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Ikab

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/ikab.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.