Ilahı Kanun

ılahı kanun

Cenab-ı Hakk'ın peygamberleri ve kitapları vasıtasıyla kullarının uymak zorunda olduğunu bildirdiği ilahî emir ve yasaklar. İlahî kanunlara, ayrıca şer'i kanun, Şerîat da denir.

Kur-an ve Sünnet'te, ilahî kanun anlamında "Sünnetüllah" tabiri de kullanılmaktadır. Mesela: "(Biz bunu) senden evvel gönderdiğimiz peygamberler için de sünnet (kanun) yapmışızdır. Sen bizim sünnetimizde hiç bir değişiklik bulamazsın" (el-İsra, 17/77).

Kadı Beydavî bu ayetteki sünnet kelimesinin, adet ve kanun anlamına geldiğini söylemektedir (Kadı Beydavî, Envarü't-Tenzîl ve Esrarü't-Te'vîl Mecmau't-Tefasîr, IV, 59).

Bir başka ayette; "Allah'ın bundan önce geçenler hakkındaki kanunu ki, Allah'ın kanununu değiştiremezsin" (el-Ahzab, 33/62) buyurulur. Elmalılı Hamdi Yazır, bu ayetteki "Sünnetüllah" tabirinin ilahî kanun anlamına kullanıldığını yazmaktadır (Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, V, 3926-3930).

Diğer bir ayette Sünnetüllah, kanun anlamında şu şekilde kullanılmıştır: "...Ya onlar daha evvelki (ümmetler hakkında geçerli olan) kanundan başkasını mı bekliyorlar? (Hayır) sen Allah'ın kanununda (sünnetinde) asla bu değişiklik bulamazsın" (el-Fatır, 35/43). Nesefi, bu ayeti tefsir ederken "tebdil" zata, "tahvil" vakte aittir; (yani Allah'ın emirlerine isyan edenlere, İlahî kanun gereğince, azaptan başka bir şey terettüd etmez. Azaba herhangi bir şey bedel olmaz. Azabın vakti de başka vakitlere çevrilmez) demektedir (en-Nesefî, Medarikü't-Tenzîl ve Hakaiku't-Te'vil Mecmau't-Tefasîr. V, 193).

"Allah'ın öteden beri süregelen kanunudur bu; Allah'ın kanununda bir değişme bulamazsın" (el-Feth, 48/23). Beydavî ve Nesefî bu ayeti şöyle açıklıyorlar: "Yani, Allah Teala geçmiş ümmetlere gönderdiği peygamberlerinin behemehal galip gelmelerini eski bir kaide ve kanun olarak koymuştur" (Beydavî, a.g.e, a.y.; Nesefî, a.g.e, VI, 22).

Elmalılı, beşerî kanunla ilahî kanunu şöyle mukayese ediyor: "İlahî kanunun, kanun koyucusu Allah olduğundan, sağlamdır, doğrudur. Beşerî kanunlar, yani insanların yaptığı kanunlar, ne ilim ne de din açısında hiç biri sağlıklı olamazlar. Bunlar ilim yönünden batıl, din yönünden şer teşkil ederler ve doğru değildirler. Bunun için beşerin hakkı gerek ilimde gerek dinde kanun koymak değil, Allah'ın kanunlarını arayıp bulmak ve keşfedip ortaya çıkarmaktır. Arşimed, denge kanunun Newton, cazibe kanununu; Aristo, tenakuz kanununu koydu; demek doğru olmadığı gibi, Ebû Hanife hazretleri de fıkhî kıyas kanununu koydu; demek doğru değildir. Bunlar onların koyucusu olsaydı, eğri ve yalan olurlardı, doğru olmaları, ilahî kanunu keşfetmeye mazhar olmalarından dolayıdır. Bunun için alimler, mucit değil, kaşiftirler. Çünkü ilahî kanunun gizli olanları da vardır" (Elmalılı, a.g.e, I, 126-127).

İlahî Kanuna, fıtrî kanun de denir (Krş. Elmalılı a.g.e, I, 197). "Sünnetüllah" ifadesinden "Allah'ın Resulüyle savaşan kafirleri Allah rezil ve perişan eder bu Allah'ın değişmez kanunudur" şeklinde izah edildiği de görülmektedir (Mevdudi; Tefhimu'l-Kur'an, terc. M. Han Kayani ve arkadaşları, V, 391).

İlahî Kanun, yüce Allah'ın yolu metodu ve adetidir. Bir çok ayette bu yolun en doğru yol olduğu dile getirilmektedir. Mesela el-En'am Sûresinin 145-153. ayetleri incelendiğinde, ilahi kanunla, insan yapısı kanunlar arasındaki farklılık açığa çıkmaktadır. Aynı sûrenin 146-148. ayetlerinde de Yahudiler ve Müşrikler helal ve haramlarla ilgili yaptıkları kanunlar nedeniyle terslenmekte ve bundan sonraki ayetlerde ise, iki hukuk arasındaki farklılığı göstermek için ilahı kanun, ortaya konmaktadır. Sonra, 154. ayette Hz. Peygamber (s.a.s)'e verilen aynı kanunun Musa'ya da verildiği belirtilerek, "..Öyleyse bu kanuna uyun..." denilmektedir.

"Sümme" kelimesi, daima zaman bakımından bir sonralık ifade etmez. Bu kelime zaman zaman 154. ayette olduğu gibi bir anlatımı pekiştirmek için de kullanılır ve özellikle konuşulan Arapça'da "buna dikkat edin ki.." anlamına gelir. Bu ayette, "Yine dikkat edin ki, İlahî kanun Musa'ya da gönderildi..." denmektedir.

Ahmet YAŞAR

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Ilahı Kanun

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/ilahi-kanun.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.