Inkar

ınkar

İnkar etmek, bilmemek, hoş görmemek, nehy etmek. Kur'an-ı Kerîme ait bir terim olarak, imanın zıddı olan küfür ve tekzib, inkarla eş anlamlıdır. Küfr veya kefr, bir şeyi örtmek demektir. Kalbindeki inancını örten kişiye "kafir" dendiği gibi "münkir" de denir. Tövbe ve ibadet niteliği taşıyan bazı oruç ve maddî tasadduk gibi cezalar da, günahları örttüğü için "keffaret" diye adlandırılmıştır (el-Bağdadî, Usûlü'd-Dîn, İstanbul 1346/1928, s. 248; ez-Zühaylî, e/Fıkhu'l-İslamî ve Edilletüh, Dımaşk 1405/1985, III, 388 vd.).

Küfür terimi bazen nimeti inkar anlamında kullanılır. Ayette şöyle buyurulur: "Öyleyse Ben'i anın ki, Ben de sizi anayım. Bana şükredin ve Bana nankörlük etmeyin" (el-Bakara, 2/152). Abdullah b. Abbas'ın naklettiği bir hadiste Allah elçisi şöyle buyurur: "Cehennem bana gösterildi. Orada bulunanların büyük çoğunluğunun küfreden (inkar eden) kadınların oluşturduğunu gördüm". Bunun üzerine; Allah'ı inkar eden kadınlar mı? denildi. Hz. Peygamber (s.a.s) cevaben: "Kocalarını ve kocalarının yaptığı iyilikleri inkar edenler. Sen onlardan birisine ömür boyu iyilikte bulunsan, hoşuna gitmeyen bir davranışını görünce; "Senden hiçbir iyilik görmedim" der (Buharî, İman, 20; Müslim, Küsûf, 3; Nesaî, Küsûf, 17; Ahmed b. Hanbel, I, 298) buyurdu.

Eş'arî ve Maturîdî kelamcılarının çoğunluğuna göre, zarûrat-ı diniyyeden* olduğu kesinlikle bilinen şeylerin tamamını veya bir bölümünü kalben tasdik etmeyen kimseye "kafir" veya "münkir" denir. Eş'arî kelamcısı el-Amidî (ö. 631/1233), müminle münkir arasında dünyevî hükümlerdeki farklılığı dikkate alarak şöyle tarif etmiştir: "Kişiyi, hakimlik, devlet başkanlığı, şahitlik, ganîmetlerden yararlanma, cenaze namazının kılınması, müslüman mezarlığına gömülmesi gibi, müslümanlara mahsus hallerden mahrum bırakan bir hükümdür" (el-Amidî, Ebkaru'l-Efkar, vr. 265a; el-Taftazanî, Şerhu'l-Makasıd, İstanbul t.y., II, 267; el-Cürcanî, Şerhu'l-Mevakıf, İstanbul 1311 H. III, 253; el-Gazzalî, el-İktisad, Mısır t.y., s. 112; Ahmed Saim Kılavuz, İman-Küfür Sınırı, İstanbul 1982, s. 56).

İnkar edildiği zaman sahibini dinden çıkaran veya dine girişini engelleyen "zarûrat-ı diniyye"; Hz. Peygamber'in tebliğ ettiği, tevatür yoluyla sabit olan, derin bir düşünce ve muhakemeye ihtiyaç duymaksızın halkta kesin bir bilgi sonucu meydana gelen ve yine müslüman toplumun zarûrî ilim diye bilinen bir bilgi ile benimseyip kabul ettiği, tevhit dininin ana inanç konularıdır.

Kalbiyle tasdik ederek, kelime-i şehadet adı verilen; "Allah'tan başka ilah olmadığına, Hz. Muhammed'in onun kulu ve elçisi olduğuna şehadet ederim" sözünü söyleyen kimse "mümin" sıfatını kazanır. Buna "icmali iman" denilir. Bundan sonra, "amentü" de ifadesini buları iman esasları gelir. Altı iman esası şunlardır: Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, kadere, hayır ve şerrin Allah'tan olduğuna iman etmek (Buharî, İman, 37).

Ehl-i sünnet bilginlerine göre, bir şeyin iman esası olabilmesi için Kur'an-ı Kerîm veya mütevatir hadise dayanması gerekir. Meşhur veya ahad haberler, kesin bilgi vermedikleri için inanç konusunda delil kabul edilmezler. Ancak İslam hukukçularının çoğunluğu, meşhur hadîsi inkarın, kişiyi sapıklık (dalalet) içine düşüreceği görüşündedir. Bu arada, meşhur hadisi inkarın mütevatir hadisi inkar gibi sonuç doğuracağını söyleyenler de olmuştur (Alî el-Karî, Şerhu'l Fıkhı'l-Ekber, Mısır 1323 H., s. 149; el-Fetava'l-Hindiyye, Bulak 1310 H., II, 265).

İmam er-Rabbanî (ö. 1034/1625) inanılması zarûrî olan ve inkar edilmesi halinde kişiyi dinin dışına çıkaran "zarûrat-ı diniyye" adı verilen esasları sınıflara ayırır ve bunlara ayrı ayrı imanın farz olduğunu belirtir. Bu esaslar şunlardır:

1. Allah'ın varlığına ve birliğine iman, indirilmiş olan semavî kitapların ve sahîfelerin hak olduğuna iman, peygamberlere, meleklere, ahiret gününe, kıyamet günü uzuvların toplanacağına yani insanların yeniden diriltileceğine, cennet ve cehennemde mükafat ve azabın sonsuzluğuna, gök düzeninin bozulacağına, yıldızların dökülüp, yer ve dağların paramparça olacağına... iman.

2. Beş vakit namazın farz olduğuna, rek'atlerin sayısına, zekat, ramazan orucu ve hacc'ın farz olduğuna iman,

3. Şarap içmenin, haksız yere adam öldürmenin, ana-babaya karşı gelmenin, hırsızlık, zina, yetim malı yemek, faiz yemek ve benzeri yasakların haram olduğuna imandır. Bu sayılanlar, tevatür yoluyla sabit olup, dinden oldukları konusunda hiçbir şüphe yoktur.

Yukarıda belirtilen zarûrat-ı diniyye kapsamına giren itikadî, ameli veya ahlakî hükümlerin tamamını veya bir bölümünü yahut da içlerinden bir tanesini kabul etmemek, kişiyi inkarcı durumuna düşürür.

Küfür, meydana geliş şekli, sebebi ve yeri bakımından dört kısma ayrılır.

1. Küfr-i inkarî: Allah'ı, Hz. Peygamber'i ve onun getirdiği esasları inkar etmek gibi."Ey Muhammed! Şüphesiz, inkarcıları uyarsan da uyarmasan da birdir. Onlar iman etmezler" (el-Bakara, 2/6) ayetinde sözü edilen zümre bu gruba girer.

2. Küfr-i cühûd: Allah'ın varlığını kalben bildiği halde; kibri, gururu sebebiyle ikrar etmemesi ve diliyle inkar etmesidir. Şeytan ve benzeri kişiler bu gruba girer. Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyurulur: "Bir zamanlar meleklere: Adem'e secde edin " demiştik. Bunun üzerine onlar Adem'e secde ettiler, İblis hariç. O diretti, büyüklük tasladı ve kafirlerden oldu" (el-Bakara, 2/34; bk. Sad, 37/74; el-Kasas, 28/39). "İşte kendilerine bildikleri (bekledikleri o Kur'an) gelince, onu inkar ettiler" (el-Bakara, 2/89).

3. Küfr-i İnadî: Kişinin, hakikatı kalben bilmesine ve zaman zaman diliyle de ikrar etmesine rağmen; sapıklık, kıskançlık, kapris, şan, şöhret, makam ve kavmiyetçilik gibi sebeplerle İslam'ı bir din olarak kabullenmemesidir. Buna, düşünce arkadaşlarından, dost ve hısımlarından utanıp, gurur yüzünden küfre düştüğü için "küfr-i arî" de denilmiştir. Hz. Peygamber'in amcası Ebû Talib'in (ö. 619 m.) küfrü böyledir. Rasûlüllah (s.a.s) çeşitli zamanlarda amcasını İslam'a davet etmesine ve amcasının da bu daveti hoş karşılamasına rağmen, sırf arkasından "Ebû Talib ölümden korktu da atalarının dininden döndü" sözünü söyletmemek için Ebû Talib, müslüman olma şerefine erişememiştir (Buharî, et-Tefsîr, Sûre, 28; Müslim, İman, 9; Tirmizî, et-Tefsîr, 29; Nesaî, Cenaiz, 102).

4. Küfr-i nifak: Kişinin, inanılması gereken şeyleri diliyle ikrar etmesi, fakat kalbiyle tasdik etmemesidir. Münafıkların inkarı böyledir. Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyurulur:"Bir kısım insanlar vardır ki:"Biz Allah'a ve ahiret gününe iman ettik" derler. Halbuki onlar inanmış değillerdir. Allah'ı ve iman edenleri aldatmaya çalışırlar. Oysa sadece kendilerini aldatırlar. Fakat bunun farkında değillerdir. Onların kalblerinde hastalık vardır. Allah, bu hastalıklarını daha da artırmıştır. Yalan söylediklerinden dolayı onlar için can yakıcı bir azap vardır" (el-Bakara, 2/8-10).

Münkir ve müşrik terimleri arasında da bazı farklar vardır. Şirk sözlükte, ortak kabul etmek demektir. Terim olarak ise; Allahu Teala'nın ilahlıkta, sıfat ve fiillerinde esi, benzeri ve ortağı bulunduğuna inanmaktır. Bu inançta olana da müşrik denir. Şirk, sadece Allah'a ortak koşmakla meydana gelir. İnkar ve küfür ise; küfür sayıları inançlara sahip olmak veya zarûrat-ı diniyyeyi kabul etmemekle gerçekleşir. Ebû Hanîfe'ye göre, küfür şirkten daha genel olup, şirki de kapsamına almaktadır. Bu anlamda her müşrik kafirdir, fakat her kafir müşrik değildir. Kur'an-ı Kerîm'de kafir sayıları ehl-i kitapla müşrikler ayrı ayrı zikredilmiştir. "Ehl-i kitaptan ve müşriklerden kaf r olanlar kendilerine apaçık bir huccet, içinde en doğru hükümler yazılı temiz sahifeleri okuyacak, Allah'tan bir peygamber gelinceye kadar (gûya dinlerinden) ayrılacak değillerdir" (el-Beyyine, 98/1 vd.)."Meryem oğlu İsa Mesih Allah'tır" diyenler, şüphesiz kafir olmuştur" (el-Maide, 5/17). Bazı alimlere göre ise, küfür ve şirk eş anlamlıdır. Çünkü hristiyanlar baba, oğul ve rûhu'l-Kudüs'ten oluşan üçlü ilah (teslîs) inancıyla şirke düşmüşlerdir. Yahûdîler de, hahamlarını san' ve rab yerine koyarak Allah'a şirk koşmuşlardır (İbn Hazm, el-Fasl fi'l Milel, Beyrut 1395/1975,III, 222 vd.).

Mürted ile kafir arasında da fark vardır. Kafir veya münkir bastan itibaren küfür içinde kalmış ve İslam'ı kabul etmemiş kimsedir. Mürted ise, bir süre müslüman olarak yaşadıktan sonra İslam'ı terkeden kimseye denir. Ayette şöyle buyurulur: "Ey iman edenler! Sizden kim dininden dönerse, bilsin ki Allah, onların yerine kendisinin onları, onların da kendisini sevdiği, müminlere karşı alçak gönüllü, kafirlere karşı ise, güçlü ve şerefli olan, Allah yolunda cihat eden ve kınayanın kınamasından korkmayan bir kavim getirir" (el-Maide, 5/54).

Küfür anlamında inkarla, irtidad, İslam hukukunda farklı hükümlere tabidir. Kişinin küfürden kurtulup, iman sahibi olması toplumda mümin muamelesi görmesini gerektirir. Müslüman olduğunu ikrar ve ilan etmekle, malını, canını, ırzını her türlü saldırıdan korumuş olur.

Küfürden kurtulup İslam'a girme şu şekillerde olabilir:

1. İslam'a girdiğini açıkça ilan etmesi: Bu, ya kelime-i sehadeti ifade etmekle ya da eski inancından vazgeçtiğini belirterek, kelime-i şehadeti okumasıyla gerçekleşir. Bu konuda küfür ehli dört sınıfa ayrılır a) Allah'ın varlığını inkar edenler. b) Dehriyye gibi. Allah'ın birliğine inkar edenler. Putperestler ve ateşe tapanlar gibi. c) Allah'ın varlığına ve birliğine inandığı halde nübüvvet ve risaleti inkar edenler. d) Yalnız Hz. Muhammed'in peygamberliğini inkar edenler.

Birinci ve ikinci sınıfa dahil olan münkirlerin, müslüman sayılması için, "la ilahe illallah (Allah'tan başka hiçbir ilah yoktur)" veya "Eşhedü enne Muhammedu'r-Resulullah (Muhammed'in, Allah'ın elçisi olduğuna şehadet ederim)" cümlelerini kalben inanarak söylemesi yeterlidir. Böylece kişi, toplumda sosyal statü değiştirmiş olur. "İnsanlarla "La ilahe illallah" deyinceye kadar savaş yapmakla emrolundum. Bunu söyleyince haklı durumlar dışında canlarını ve mallarını benden korumuş olurlar. Artık onların hesabı Allah'a kalmış bulunur" (Müslim, İman, 32-36; Buharı, İman, 7, 28, Salat, 28; Zekat, 1, İ'tisam, 2, 28; Ebû Davud, Cihad, 95; Tirmizi, Tefsiru Sûre, 88; Nesaî, &kat, 3; İbn Mace, Fiten, 1-3), Bunu tamamlayıcı nitelikteki başka bir hadiste de şöyle buyurulur: "Kim "La ilahe illallah" der ve Allah'tan başka taptıklarını terkederse, malı ve canı haram olur (konuma altına girer). Onun hesabı artık Allah'a kalmıştır" (Müslim, İman, 37; Ahmed b. Hanbel, III, 472).

Temelde peygamberlik müessesini inkar edenin, yalnız "La İlahe İllallah" demesi, müslüman sayılması için yeterli değildir. Hz. Muhammed'in peygamberliğini kabul ederse, müslümanlığına hükmedilir. Yalnız Hz. Muhammed'in peygamberliğini inkar eden yahudi ve hristiyanların İslam'a girebilmesi için kelime-i şehadet yanında, önceki dinlerini terkettiklerini de kalben inanarak ifade etmeleri gerekir. Onların müslümanlığı; "Ben müminin", "Ben müslümanım", "Ben iman ettim" veya "İslam'a girdim" gibi mücerred sözlerle gerçekleşmez. Çünkü onlar, bu ifadeleri kendi içlerinde ve kendi dinleriyle ilgili olarak da kullanmış olabilirler. Ancak daha sonraki asırlarda şartların ve kavramların değişikliğe uğraması sonucu, ehl-i kitaptan birisi "Ben müslümanım" derse, onun müslüman olduğuna hükmedilmiştir. Fetva da bu son görüşle verilmiştir (İbn Abidin, Reddü'l-Muhtar, Mısır, t.y., III, 315).

Allah'a şirk koşanın "Ben müslüman oldum" vb. sözleriyle İslam'a girdiğine hükmedilir. Delil şu hadistir: Mikdad b. el-Esved (r.a) şöyle dedi: "Ey Allah'ın elçisi, şu konuda ne dersiniz?; kafirlerden bir adama rastladım. Benimle savaştı ve kılıçla vurarak bir elimi kesti, sonra da benden kaçarak bir ağacın arkasına sığındı ve "Ben Allah için müslüman oldum" dedi. Bunu söyledikten sonra onu öldürebilir miydim? Hz. peygamber (s.a.s); "Onu öldürme" buyurdu" (Müslim, İman, 155; Ebû Davud, Cihat, 95).

2. Zimnen İslam'a girmiş sayılma: Bir hristiyan, yahudi veya müşriğin, müslüman cemaate katılarak onlarla birlikte namaz kılması, müslüman olduğunu gösterir. Çünkü namaz, İslam'daki şekliyle önceki dinlerde yoktur. Ancak Şafiîler, mücerred namazın, İslam'a girmiş sayılmak için yeterli olmadığı görüşündedir.

3. Tebean İslam'a girmiş sayılma: Küçük çocuk, ana-babaya tabi olarak İslam'a girmiş sayılır. Ebeveyn'den yalnız birisi İslam'a girmiş bulunursa çocuk ona tabi olur. Hadiste; "İslam yücedir, onun üzerine yücelinmez"(Buharî, Cenaiz, 79)buyurulur.

Diğer yandan, savaş sırasında yakalanıp, İslam ülkesine getirilen esir çocuklar da, ülkeye (dar) tebean müslüman sayılır (bk. el-Kasanî, Bedayiu's Sanayi: Beyrut 1328/1910; VII, 102 vd.; İbn Abidîn, a.g.e, III, 316; İbn Kudame, el-Muğnî, Kahire t.y., VIII, 143; Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslamî ve Edilletüh, Dımaşk 1405/1985, VI, 428).

Ehl-i küfrün, mallarını ve canlarını koruması, İslam ordusu onları zorla yenmeden önce müslüman olmaları şartıyla mümkündür. Bu takdirde onlar öldürülmez ve malları kendilerinde bırakılır. "İnsanlarla La İlahe İllallah deyinceye kadar savaşmakla emrolundum..." hadisi ile "Kim bir malı varken müslüman olursa o mal kendisinde kalır" (eş-Şevkanî, Neylü'l-Evtar, VIII, 11; Zeylaî, Nasbu'r-Raye, III, 310) hadisi bunun delilidir.

İslam ordusu küfür ehli olan düşmanı yendikten sonra, İslam'ı kabul eden erkeklere ait menkul ve gayrimenkuller, kadınlar ve büyük çocuklar müslümanların fey'i (ganimet) olur. Burada kadın kafir harbî sayıldığı gün, İslam'a giren kocasına tabi olmaz. Büyük çocuklar da kafir harbî hükmüne tabi olurlar.

Çoğunluk İslam hukukçularına göre, İslam; anne veya baba, daru'l harpte olsun veya daru'l-İslam'da bulunsun İslam'a girince, küçük çocukları korur. Çünkü küçük çocuk dinî bakımdan ana-babadan en hayırlı olana tabi olur. Bu konuda ittifak vardır. Kur'an'ı Kerîm'de şöyle buyurulur: "İman edip de, zürriyetleri de iman ile kendilerine tabi olanlar (yok mu) biz onların nesillerini de kendilerine kattık. Kendilerinin amelinden bir şey de eksiltmedik. Herkes kazancı karşılığında bir rehindir" (et-Tûr, 52/21).

Hanefilere göre, bir küfür ehli, daru'l-İslam'da İslam'a girdiği zaman, daru'l-harp'te bulunan küçük çocukları, babalarının müslüman olmasıyla, müslüman olmuş sayılmaz. Burada ülke ayrılığı yüzünden aralarındaki birinin diğerine tabi oluşu kesilmiştir. Kadın ve büyük çocukların ise müslüman veya küfür ehli sayılması için koca veya ana-babaya bağımlı olmadığı konusunda görüş birliği vardır (el-Kasanî, a.g.e, VII, 102 vd.; İbn Abidîn, a.g.e., III, 316; İbn Kudame, a.g.e., VIII, 143). Herkes prensip olarak büluğ çağından sonra bağımsız velayet sahibidir, İslamî emir ve yasakların muhatabıdır. Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyurulur:

"Herkesin kazandığı kendisinden başkasına ait değildir" (el-En'am, 6/164).

"Herkes kazancı karşılığında bir rehindir" (et-Tûr, 52/21).

Hamdi DÖNDÜREN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Inkar

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/inkar.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.