Isnad

ısnad

Rivayet lafızları ile sözü nakledenlerin isimlerini açıklayarak söyleyenine ulaştırmak. Bu anlamıyla isnad masdardır. İkinci bir anlamı ise isnad hadisin tariki yani senedini ifade eder. Senet anlamında kullanıldığında ise isimdir.

Bu ıstılaha göre senet ile isnad farklı anlamlardadır. Senet ravilerin isimleri isnad ise ravilerin isimlerini "ahberena" "haddesena" ve "an" gibi lafızlarla birlikte zikretmektir.

Mesela: "Ahberena Malik'an Nafi"an Abdillah b. Umer enne Resulullah sallallahu aleyhi ve's-sellem kale la yebi' ba'dukum'ale bey'i ba'z" (Bazılarınız diğerlerinizin alışverişi üzerine alışveriş yapmaya kalkmasın). Bu hadiste Malik, Nafi, Abdullah b. Ömer senettir. Bu senedin "ahberena", "haddesena" ve "'an" lafızlarıyla zikredilmesi ise isnaddır. Ancak isnad ekseriyetle senedle eşanlamlı kullanılmıştır.

İsnad sistemi ilk defa müslümanlar tarafından kullanılmış bir sistemdir. Sahabe sonrası büyük tabiîler dönemi ravilerin soruşturulmaya başlandığı ve isnadın ilk ortaya çıktığı dönemdir. Muhammed b. Sirin (ö. 110/728) "eskiden isnadı sormazlardı; fitne ortaya çıkınca:'bize ravilerimizin isimlerini söyleyin' demeye başladılar. Şimdi ehl-i sünnete dikkat ediliyor, onların hadisleri kabul ediliyor, ehl-i bid'ate bakılıyor, onların rivayetleri kabul edilmiyor" demiştir (Müslim, Sahih, mukaddime, I, 14).

Bu ifadede anlatıları fitne ile h. 37 tarihindeki Sıffin savaşı ve sonrasındaki olaylar kasdedilmiştir. Ancak bu demek değildir ki Hz. Peygamber'in hadisleri bu tarihten önce kontrolsüz rivayet ediliyordu. Hz. Peygamber ve Raşid halifeler döneminde bu tarihe kadar siyasî gruplaşmalar olmadığı için yalan söyleyen olmamıştır. Bunun için hadis rivayetinde isnadın soruşturulması kalplerin itminanı ve Hz. Peygamber'in hadislerinin değerinin düşmemesi için yapılmıştır.

Nitekim Bera b. Azib (r.a) "her birimiz Resulullah'ı dinleyemezdik fakat o zamanlar insanlar aralarında yalan söylemezlerdi, duyan duymayanlara anlatırdı" demiştir (Ramehurmüzî, Muhaddisu'l-Fasıl, s. 235). Bu tarihten sonra yalancıların ortaya çıkması ile birlikte isnad daha sistemli bir şekilde soruşturulmaya başlanmıştır. İsnad sonraki dönemlerde ravi adedi arttıkça daha fazla önem kazanmıştır. Muhaddisler isnada çok önem vermişler isnadı olmayan hadisleri kabul etmemişlerdir. Nitekim imam Abdullah b. Mübarek (ö. 181/797)'e bir hadis rivayet edilir; Abdullah b. Mübarek "bu hadisin sağlam direklere (isnad) ihtiyacı var" der (Tirmizî, Sahih, ilel, V, 740). Yine Abdullah b. Mübarek (ö. 81/797) "isnad dindendir, eğer isnad olmasaydı her rasgelen dilediği sözü söylerdi" demiştir (Müslim, Mukaddime, I, 12).

Haberi nakledenlerin ne derece güvenilir şahıslar olduğunu göstermesi bakımından muhaddisler isnadı hadisin bir garanti belgesi saymışlardır (M. Yaşar Kandemir, Mevzu Hadisler, s. 95). Tayyib Okiç "hadis münekkidlerinin muhtelif ifadelerle ehemmiyetini anlatmaya çalıştıkları isnad, müslümanlar tarafından icad edilmiş olan orjinal bir sistemdir" demiştir (Tayyib Okiç, Bazı Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler, s. 8).

İbn Hazm bu konuda şöyle der: "Hadisin Hz. Peygamber'e varıncaya kadar muttasıl bir şekilde rivayet edilmesi, Allah'ın yalnız müslümanlara has kıldığı bir sistemdir. Her ne kadar yahudilerde isnada benzer rivayet şekilleri mevcut ise de, bunlar vasıtasıyla Hz. Musa'ya yaklaşmaları bizim Hz. Peygambere yaklaşmamız gibi değildir. İsnad bizi tabiûn ve sahabe vasıtasıyla Hz. Peygambere yaklaştırdığı halde, onları Hz. Musa'dan otuz asır sonrasına kadar götürebilmiştir. Hristiyanlarda ise talakın tahrimi ile ilgili bir haber dışında isnadla gelen hiç bir haber mevcut değildir (Suyûti, Tedribu'r-Ravi, II, 159).

Müsteşrik 1. Horovitz İsnadın yahudilerdeki rivayetleri te'yid sistemine benzediğini menşe' itibariyle oradan geldiğini iddia etmiştir. Ancak yine kendisi bu sistemin yahudiler arasında Miladi dokuzuncu yüzyılda müslüman memleketlerinde yaşayan yahudiler tarafından başlatıldığını kabul eder. Yahudilerin İslam isnad sisteminin mükemmelliğinden etkilenerek onları taklid etmeye başladığını da itiraf eder (Tayyib Okiç, Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler, s. 8, Ayrıca Lean Caetani'nin isnad hakkındaki iftiralarının reddi için (bk. M. Asım Köksal, İsnad ve İftiralara Reddiye, Ankara 1961).

Hadislerde kullanılan isnad sisteminin mükemmelliği hadis ilminin dışındaki ilim dallarını da etkilemiş ve şiir, tasavvufi tarih, kıraat ve tefsir gibi İslami ilim disiplinlerinde de rivayetler ile sevkedilmiştir.

Yine icazetnamelerdeki silsileler de isnad sistemine benzer bir sistem cahiliyye dönemi şiir rivayetlerinde de kullanılmışsa da bu hiç bir zaman yaygınlık ve güvenirlik açısından hadislerdeki isnadın seviyesine ulaşmamıştır. Hadislerde uygulanan isnadın bir özelliği de ravilerin ölüm doğum tarihlerinin yani kronolojinin dikkatle uygulanmasıdır. (Sıddıkî, Hadis Edebiyat Tarihi, s. 147). Bu sistem sayesinde raviler arasındaki ittisalin bulunup bulunmadığı kontrol edilmiştir.

Ali ve Nazil İsnad

Ali isnad, en son raviyi haberin kaynağına en az ravi sayısı ile ulaştıran en kısa yoldur. Senette bulunan ravilerin sayısının az olması hata yapma ihtimalini azaltacağı için isnadda aranan bir özelliktir. Ahmed b. Hanbel "isnadın ali olanını araştırmak, seleflerimizin sünnetidir. Çünkü, Abdullah b. Mes'ud'un talebeleri Kûfe'den Medine'ye Hz. Ömer'i dinlemek için rıhle yaparlardı" demiştir.

Muhammed b. Eslem et-Tûsî "isnadın yakın olması, Allah'a yakınlıktır" diyerek ali isnadın ne derece önemli olduğunu anlatmak istemiştir (Suyûti, Tedribu'r-ravi, II, 160). Hadis yolculuklarının (rıhle) temel sebebi ali isnadlar ile hadisleri hıfzedebilmektir. Bunun için rıhle müstehaptır.

İsnaddaki uluvv bazan, son ravinin büyük hadis imamlarından birisine veya meşhur sahih kitaplardan birinin rivayetine yakın olması Bibi olur. Bu çeşit uluvve 'nisbi uluvv' denilir. Bunun hadis usulu eserlerinde nakledilen daha farklı şekilleri de vardır. Nazil isnad, son ravi ile haberin kaynağı arasındaki ravi sayısının fazlalığıdır. Yani Ali isnadın karşıtıdır. Ravi adedi fazla olduğu için hata ihtimali artar. Bundan dolayı ali isnad tercih edilir. Ancak şurası unutulmamalıdır ki bu tercih iki isnad arasındaki raviler adalet ve zabt yönünden müsavî olduğunda geçerlidir. Hiçbir zaman yalnızca ali isnad olduğu için zayıf ravilerden oluşmuş bir isnad tercih edilmez. İsnadın nazil olması onun zayıf addedilmesi için bir sebep teşkil etmez.

Zübeyr TEKKEŞİN

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Isnad

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/isnad.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.