Tabiun

Hz. Muhammed (s.a.s)'in sahabilerinin devrine yetişen, onları gören, iman sahibi olduğu halde onlarla beraber bulunan ve iman üzere vefat eden kişiler, sahabeden hadis nakledenler.

Arapça bir kelime olan tabiûn, "tebi-e" fiilinden gelmektedir. Bu fiil, birinin izinde yürümek, ona tabi olmak, beraberinde bulunmak, cemaatın namazda imama tabi olması gibi manaları ifade eder. Bu fiilden ismi faili, "tabiun" dur. Sonuna nisbet ya'sı bitişince, "tabiî" olur. Bunun çoğulu da, "tabiûn" dur. Kelime olarak Türkçe karşılığı; uyanlar, tabi olanlar demektir. Dinî anlamda da, Hz. Muhammed (s.a.s)'in sahabilerine tabi olan, onları takib eden nesil için kullanılır. Arap gramerine göre, tabiûn kelimesi ref' halindedir, yani ötreli okunma durumundadır. Bunun nasb ve cer (kesreli ve fethalı) okunma hali ise, "tabin"dir. Buna göre "tabiûn" ve "tabin", aynı anlamda olan iki kelimedir.

Müslüman bir kişinin Tabiûn'dan sayılabilmesi için, Sahabileri gördüğünde, görüp işittiğini hafızasında tutabilecek bir yaşta olması gerekir.

Tabiûn, İslamın ikinci neslinden oluşmaktadır. Onlardan sonra gelen nesle de, "etbau't-tabiîn" veya "tabeu't-tabiîn" denir.

İlk tabiînin kim olduğu hususunda alimlerin farklı yorumları vardır. Bazı alimler, "Yalnız bir sahabiyi gören kişi Tabiûndan sayılır" demişler, diğer bazı alimler de, yalnız görmeyi, bir araya gelmiş olmayı yeterli kabul etmemişlerdir. Onlara göre, bir kişinin Tabiûndan sayılabilmesi için, Sahabilerle sohbette bulunmuş olması gerekir. Onun için Tabiûn'un başlangıcı net bir şekilde tesbit edilmemiştir (Celaluddin es-Süyût, Tedribu'r-Rav fi Şerhi Takribi'n-Nevev, Mısır 1379, s. 416 vd.).

Tabiûn devri hicri 120 tarihlerine kadar devam etmiştir. Tabiûn devri, İslam kültür hayatının son derece gelişen ve parlak olan devridir. Siyasi iktidar bakımından bu dönem, Emevilerin hakimiyetine rastlar.

Sahabilerin tabakaları hakkında olduğu gibi, Tabiûn'un tabakaları hakkında da alimlerin farklı yorumları olmuştur. Herkes onları kendilerine göre farklı bir şekilde tabakalara ayırmıştır. İmam Müslim, Tabileri üç, İbn Sa'd dört, Hakim de onbeş tabakaya ayırmışlardır. Hakim'e göre ilk tabaka, Aşere-i Mübeşşere (Cennetle müjdelenen on sahabî)'yi görenlerdir. Onlar da şu zatlardır: Kays b. Ebi Hazm el-Becelî, Ebu Osman en-Nehdî, Kays b. Ubad el-Kaysî, Ebu Sasan Hüseyn b. el-Münzir er-Rekasî, Ebu Vail, Sakik b. Seleme el-Kufi, Ebu Reca el-Utaridî.

Bunlar muhadremûndandırlar. Muhadremûn, hem cahiliye döneminde ve hem de İslam döneminde bulunduğu halde, Hz. Muhammed (s.a.s) ile buluşamayan müslümanlara verilen bir ünvandır. "Sahih" sahibi Müslim, bunların sayısını yirmi olarak zikretmiştir.

Tabiûn neslinin hadis rivayetinde, Tefsirde, nahv'ın gelişmesinde, fıkhî konuların oluşmasında ve diğer çeşitli ilimlerde büyük hizmetleri olmuştur. Hadislerin yazılması ve tasnif edilip konularına göre kısımlara ayrılması onların öncülüğünde gelişmiştir. Tabiûn neslinden hadis yazan çok kişi vardır. Bunların en meşhurları İbn Şihab ez-Zühr, Said İbnu'l-Müseyyeb, Said b. Cübeyr, Hasan el-Basri, İbrahim en-Nehai vb.dirler.

Tabiûn neslinden fıkıh ilmi ile de meşgul olan, bu sahada hizmeti geçen bir çok kişi vardır. Medine'de, arkadaşları arasında fıkıh ilminde temayüz eden, ileri derecelere ulaşan yedi zat olmuştur ki, bunlara "fukaha-yı seb'a" adı verilir ve onlar da şunlardır: Saîd b. el-Müseyyeb, Kasım b. Muhammed b. Ebi Bekr es-Sıddîk, Urve b. ez-Zubeyr, Harice b. Zeyd b. Sabit, Ebu Seleme b. Abdurrahman b. Avf, Ubeydullah b. Utbe b. Mes'ûd ve Ebu Eyyûb Süleyman b. Yesar el-Hilalî.

Sonradan fetvaları taklid edilen ve mezheb imamı olarak kabul edilen kişilerden yalnız Ebu Hanife, Tabiûn neslindendir. Diğer mezhep imamları, daha sonraki nesillerdendirler (Zeynuddin Ahmed b. Ahmed b. Abdullatif ez-Zebıdî, Sahih-i Buharî Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi, trc. Ahmed Naim, Ankara 1970, Mukaddime, s. 30 vd.).

Tabiûn zamanında tefsirde de büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Bu dönemdeki tefsir çalışmaları, tefsirin ikinci dönemi olarak kabul edilmiştir.

Tabiûn'un tefsirdeki görüşlerinin delil olarak kabul edilip edilmemesi hususunda, alimlerin farklı görüşleri vardır. Bazı alimler onların görüşlerini delil olarak kabul ederken, diğer bazı alimler de, onların görüşlerini delil olarak kabul etmemişlerdir.

Tabiûn, döneminde Mekke, Medine ve Irak'ta tefsir okulları gelişmiştir. Bu okullarda, Tabiûn neslinden büyük tefsir alimleri yetişmiştir. Bu alimlerden bazıları şunlardır: Tavus b. Keysn, İkrime, Ata b. Ebi Rabah, Zeyd b. Eslem, Alkame b. Kays, Mesrûk, Uveys b. Zeyd, Mürre el-Hamedanî, Muhammed b. Ka'b el-Kurezî (Mahmud Hüseyn ez-Zehebî, et-Tefsû ve'l-Mufessirûn, Lübnan 1976, 1, 99 vd.).

Diğer çeşitli ilim dalları da, Tabiûn döneminde gelişme kaydetmiştir. Bu ilim dallarında, büyük ilim adamları yetişmiştir. Tabiûn devri, bütün ilim dalları için gelişme devri durumundadır.

Tabiûn'un fazileti, Kur'an'a dayanmaktadır:

"Onlardan sonra gelenler derler ki: Rabb'imiz, bizi ve bizde önce inanan kardeşlerimizi bağışla. Kalplerimide inananlara karşı bir kin bırakma! Rabb'imiz, sen çok şefkatli, çok merhametlisin!" (el-Haşr, 59/10).

Bu ayette, Tabiûn'un güzel vasıfları dile getirilmiştir. Onların dönemi, bu ayet nazil olduktan sonra gelmiştir. Onların döneminden önce, Yüce Allah onlardan överek bahsetmiştir.

Ayette ifade edildiği gibi, insanlar arasında ırk, mekan, vatan, kabile, renk gibi hiç bir ayırım yapmadan, bütün iman ehli için dua etmişlerdir. Tabiûn, tevhid, iman ve inanç kervanı, duaları da iman duasıdır. Onlar, ne şerefli bir kervan ve duaları, ne güzel bir duadır! (Seyyid Kutub, Fi Zilali'l-Kur'an, Beyrut, tsz., XXVIII, 41 vd.).

Konu ile ilgili olan diğer bir ayetin meali şöyledir:

"Muhacirlerden ve Ensardan (İslam'a girmekte) ilk önce geçenler ile bunlara güzelce tabi olanlar... Allah onlardan razı olmuştur, onlar da O'ndan razı olmuşlardır. (Allah) onlara, altlarından ırmaklar akan, içinde ebed kalacakları cennetler hazırlamıştır. İşte büyük kurtuluş budur" (et-Tevbe, 9/100).

Ayette geçen "tabi olanlar" ifadesi, müfessirler tarafından iki mana da yorumlanmıştır. Birincisi, onları takib eden, onlardan sonra gelen Tabiûn nesli demektir. İkincisi ise, kıyamet gününe kadar din, iman, ahlak ve takvada onlara tabi olan insanlar olarak kabul edilmiştir (el-Kad Beydav, Envaru't-Tenzil ve Esraru't-Te'vl, Mısır 1955, I, 207; Muhammed Ali es-Sabûnı, Safvetu't-Tefasir, İstanbul 1987, I, 559)

Hz. Muhammed (s.a.s) de, çeşitli hadislerde Tabiûn'u övmüş, methetmiştir:

"Ne mutlu beni görüp iman edene! Ne mutlu beni göreni görene!.." (Ahmed b. Hanbel, V, 248, 257, 264),

"Ümmetimin en hayırlıları, benim zamanımda yaşayan Sahabelerdir. Ondan sonra, onlardan sonra gelen nesildir ve ondan sonra hayırlı olanlar da, onlardan sonraki nesildir" (Buharî, Fedailu's-Sahabe, I, Rikak, 7).

Tabiûn'un son tabakasını, en son ölen Sahabeyi görenler oluşturmuştur. Buna göre son tabi, Mekke'de Ebu'tTufeyl mir b. Vasile'yi gören Halef b. Halifedir. Halef'in ölümüyle Tabiûn'un sona erdiği kabul edilir.

Nureddin TURGAY

Kategori: İslam Ansiklopedisi |

Etiket: Tabiun

Kaynak: http://samil.ihya.org/ansiklopedi/tabiun.html

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.