Radyasyon Nedir
Radyasyon Nedir?
Günlük hayatımızın hemen her alanında , gerek doğal yollardan , gerekse teknolojik gelişmelerin getirdiği kolaylıkların , belki de bir bedeli olarak sürekli radyasyona maruz kalmaktayız . Hiç farkında olmadığımız bir şekilde organlarımız , dokularımız radyasyonla etkileşime girmektedir . Bu etkileşim bazı durumlarda gözle görülür sonuçlar doğururken , bazen de hiç haberimiz olmadan vücudumuzun içinden geçip gitmektedir .
Radyasyon , dalga , parçacık veya foton olarak adlandırılan enerji paketleri ile yayılan enerjidir . Radyasyon , daima doğada var olan ve birlikte yaşadığımız bir olgudur . Radyo ve televizyon iletişimini olanaklı kılan radyodalgaları; tıpta , endüstride kullanılan x-ışınları; güneş ışınları; günlük hayatımızda alışkın olduğumuz radyasyon çeşitleridir .
Radyasyon bir çok insanın düşündüğü gibi 1900lü yıllarda keşfedilmesi ile ortaya çıkan bir tehlike değildir . Tam aksine ilk çağlardan beri vardır . Ancak , teknolojinin ve sanayileşmenin gelişmesi , uranyum elementinin elde edilmesi ve kullanılması ile radyasyonun etkileri giderek artmıştır .
Radyasyonun Çeşitleri
A . İyonlaştırıcı Radyasyon: İçine girdiği ortama iyonlara ayrıştıran radyasyonlara denir . İyonlaştırıcı radyasyon ikiye ayrılır:
1 . Elektromanyetik radyasyonlar:
Gama ( γ ) Işınları: Manyetik alanda sapmadıkları için belirli bir elektrikle yüklü değillerdir . Gama ışınları elektromanyetik dalgalardan meydana gelmiştir . Radyoaktif bozunmalar ya da nükleer reaksiyonlar sonucu oluşan kararsız atom çekirdeklerinden yayılan bir çeşit elektromanyetik ışınlardır .
X Işınları: Hızlandırılmış yüksek atom numaralı elektronlar , hedef seçilen atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında , frenlemeler olur . Bu frenlemeler sonucu x ışınları oluşur .
2 . Parçacıklı Radyasyon:
Alfa ( α ) Işınları: ( + ) yüklü parçacıklardan oluşur . Çalışmalar alfa ışınlarının artı yüklü helyum çekirdeklerinden ( He++ ) meydana geldiğini göstermiştir . Bir kağıt parçası veya cildimiz tarafından durdurulabilir .
Beta ( β ) Işınları: ( + ) ve ( - ) elektrik yüklerinden meydana gelmişlerdir . İnce bir su , metal levha yada cam tabakası bu elektronları durdurmak için yeterlidir .
Alfa ve beta ışınları atomun çekirdeğinden kaynaklanan radyoaktif ışınlardır . Her iki ışın da belirli bir kütleye sahiptir . Alfa ve beta ışınları kütleleri ve elektriksel yüklerinden dolayı , X ve gama ışınlarına göre , maddelere daha az nüfuz ederler . Ancak , bu ışınların iyonlaştırıcı etkileri daha fazladır . Nötron ve proton ise kütleleri alfa ışınlarının dörtte biri kadar olan nükleer taneciklerdir . Çeşitli nükleer reaksiyonlar sırasında çekirdekten kopan nötron ve protonlar insan sağlığı için en tehlikeli radyasyonlardır . Özellikle nötron , elektrik yükü olmadığından çok büyük nüfuz etme özelliğine sahiptir . Radyoaktif ışınların insan vücuduna etkisi bu ışınların hareketleriyle ilgilidir .
Serbest Nötronlar: Bunlar radyasyonla oluşan yüksüz parçacıklardır . Bu nedenle her maddeye kolayca girebilirler . Bunların doğrudan iyonlaştırıcı özellikleri yoktur . Ancak bu serbest nötronların , girdikleri maddelerin nötronları ile etkileşimleri sonucu , α β γ ve x ışınları gibi ışınımlar oluştururlar . Bu ışınlar ise etkileşme sonucu girdiği maddenin atomundan koparak iyonlaşmayı gerçekleştirir .
B . İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar:
1 . Optik Radyasyonlar:
Ultraviyole ışınları: Asıl kaynağı güneştir . UV ışınları güneş tam doğarken bolca yayılmaktadır . UV ışınları beyaz elbise giyilerek engellenebilir . Bazen bu ışınlar kar veya kumdan yansıyarak kar ve güneş körlüğü yapabilir . UVnin derine inmesi ( giriciliği ) az olduğu için büyük oranda deri ve gözleri etkilemektedir . Deri kanserlerinin %80i UV ışınlarından kaynaklanmaktadır .
2 . EMR Nitelikli Radyasyonlar: Radyo dalgaları , mikrodalgalar , mobil ve cep telefonları , radyo FM ve TV vericileri , radarlar , trafolar , mikrodalga fırınlar , bilgisayarlar , akım taşıyan kablolar bu gruba girmektedirler .
.
Radyasyonun Canlılara Etkisi
Uzayda saniyede yaklaşık 300 . 000 km gibi çok yüksek hızlarla hareket eden bu ışınlar kolaylıkla insan vücuduna nüfuz edebilir ve vücudu oluşturan biyolojik hücrelere hasar verebilirler . Ayrıca , bu ışınların hücrelerin kimyasal yapılarını değiştirmeleri de mümkündür . Özellikle elektrik yüklü ışınlar saniyenin binde biri gibi çok kısa süre içinde hücre moleküllerini parçalayıp iyonlarına ayrıştırabilirler . Bununla birlikte , etrafta bulunan diğer hücreleri de fizyolojik görevlerini yapamaz duruma getirebilirler . Bütün bunların sonucunda radyasyona maruz kalan bir hücre ya ölür veya işlevini yitirir . Aslında az sayıda hücrenin ölmesi önemli değildir . Çünkü , normal yaşamda yıpranan hücrelerin ölümü ve yerlerine yenilerin doğması doğaldır . Ancak , yüksek radyasyon sonucu çok sayıda hücrenin aniden ölmesi veya normal çalışmasının bozulması canlının sağlığını önemli ölçüde etkileyecek bir olaydır .
Hayati önemi fazla olan dokularda ( kemik iliği , dalak , kan ve üreme hücreleri ) radyasyonun etkisi daha erken görülür . Çünkü , bu hücreler daha çabuk çoğaldığından bir hücredeki hasar , sakat doğan yeni hücrelerle çığ gibi büyür . Bu ise uzun bir zaman dilimi içerisinde her an bir tümör olarak sonuçlanabilir . Radyasyonun kanserojen etkisi bu şekilde ortaya çıkmaktaydı .
En büyük tehlike ise hücre çekirdeği içindeki DNAların bozulmasıdır . DNAlardan oluşan kromozomların yapılarının değişmesi , taşıdığı sırların kaybolması ve yeni genetik yapılı hücreler haline dönüşmesi sonucunda ebeveyne benzemeyen yeni bir genotip ortaya çıkar . Bu farklılaşmaya mutasyon adı verilir . Eğer bu durum , bireyin üreme hücrelerinde gerçekleşirse radyasyondan kaynaklanan bu değişiklik gelecek nesillere de aktarılır .
Yüksek dozda radyasyona maruz kalmış bireylerde görülebilecek başlıca hastalıklar şunlardır: Kanda ve kan yapan organlarda tahribat ( anemi , lösemi ) , ciltte ateş yanığını andıran yaralar , gözde katarakt , kısırlık , kanser ve kalıtımsal bozukluklar . . .
Bir insan vücudunun kısa bir süre belirli bir radyasyon dozuna maruz kalması sonucu görülebilecek rahatsızlıklar ise kişiden kişiye değişebilir . Ancak , bu rahatsızlıkların genel özellikleri şu şekilde özetlenebilir:
50 rem gözlenebilir bir biyolojik etki meydana getiren en küçük radyasyon dozudur . Bu doz kandaki akyuvar sayısında geçici bir değişiklik meydana getirir .
100 200 rem arasında radyasyona maruz kalan bir insanda 3 saat içerisinde kusma ile birlikte yorgunluk ve iştahsızlık görülür . Bu tür hastalarda bir kaç hafta içinde iyileşme gözlenir .
300 rem radyasyon dozuna maruz kalan kişilerde 2 saat içinde kusma ve halsizlik başlar . Yaklaşık 2 hafta sonra ise saçlar dökülmeye başlar . Bir ay ile bir yıl arasında bu kişilerin %90ı iyileşir . Vücut tarafından alınan radyasyon dozunun artmasıyla gözlenen etkiler daha belirgin ve ciddi olmaya başlar .
400 rem radyasyon dozuna maruz kalan kişilerde bir kaç saat içerisinde başlayan bulantı ve kusma dönemini iştahsızlık , halsizlik , ateş ve saç dökülmesi izler . Yaklaşık iki hafta sonra ağızda iltihaplanma görülür , ishal ile birlikte hızlı kilo kaybı başlar . Bu dozda radyasyona maruz kalan fertlerin %50si 2 ile 4 hafta içinde ölür .
Doz 600 reme çıktığında ise ölüm oranı %90a çıkar . Kalanların iyileşmesi ise çok uzun süren tedaviler gerektirir .
Radyoaktif ışınların zararları yanında bir çok yararları ve kullanım alanları da mevcuttur .
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.
vuhuv.com.tr