Euclid

Euclid

          Rönesans sonrası Avrupa'da , Kopernik'le başlayan , Kepler , Galileo ve Newton'la 17 . yüzyılda doruğuna ulaşan bilimsel devrim , kökleri Helenistik döneme uzanan bir olaydır . O dönemin seçkin bilginlerinden Aristarkus , güneş-merkezli astronomi düşüncesinde Kopernik'i öncelemişti; Arşimet yaklaşık iki bin yıl sonra gelen Galileo'ya esin kaynağı olmuştu; Öklid çağlar boyu yalnız matematik dünyasının değil , matematikle yakından ilgilenen hemen herkesin gözünde özenilen , yetkin bir örnekti . Öklid , M . Ö . 300 sıralarında yazdığı 13 ciltlik yapıtıyla ünlüdür . Bu yapıt , geometriyi ( dolayısıyla matematiği ) ispat bağlamında aksiyomatik bir dizge olarak işleyen , ilk kapsamlı çalışmadır . 19 . yüzyıl sonlarına gelinceye kadar alanında tek ders kitabı olarak akademik çevrelerde okunan , okutulan Elementler'in , kimi yetersizliklerine karşın , değerini bugün de sürdürdüğü söylenebilir .
          Egeli matematikçi Öklid'in kişisel yaşamı , aile çevresi , matematik dışı uğraş veya meraklarına ilişkin hemen hiçbir şey bilinmemektedir . Bilinen tek şey; Iskenderiye Kraliyet Enstitüsü'nde dönemin en saygın öğretmeni; alanında yüzyıllar boyu eşsiz kalan bir ders kitabının yazarı olmasıdır . Eğitimini Atina'da Platon'un ünlü akademisinde tamamladığı sanılmaktadır . O akademi ki giriş kapısında , ''Geometriyi bilmeyen hiç kimse bu kapıdan içeri alınmaz!'' levhası asılıydı .
          Öklid'in bilimsel kişiliği , unutulmayan iki sözünde yansımaktadır: Dönemin kralı I . Ptolemy , okumada güçlük çektiği Elementler'in yazarına , "Geometriyi kestirmeden öğrenmenin yolu yok mu?'' diye sorduğunda , Öklid "Özür dilerim , ama geometriye giden bir kral yolu yoktur'' der . Bir gün dersini bitirdiğinde öğrencilerinden biri yaklaşır , ''Hocam , verdiğiniz ispatlar çok güzel; ama pratikte bunlar neye yarar?'' diye sorduğunda , Öklid kapıda bekleyen kölesini çağırır , "Bu delikanlıya 5-10 kuruş ver , vaktinin boşa gitmediğini görsün!'' demekle yetinir .
          Öklid haklı olarak "geometrinin babası" diye bilinir; ama geometri onunla başlamış değildir . Tarihçi Herodotus ( M . Ö . 500 ) geometrinin başlangıcını , Nil vadisinde yıllık su taşmalarından sonra arazi sınırlarını belirlemekle görevli kadastrocuların çalışmalarında bulmuştu . Geometri "yer" ve "ölçme" anlamına gelen "geo" ve "metrein" sözcüklerinden oluşan bir terimdir . Mısır'ın yanı sıra Babil , Hint ve Çin gibi eski uygarlıklarda da gelişen geometri o dönemlerde büyük ölçüde , el yordamı , ölçme , analoji ve sezgiye dayanan bir yığın işlem ve bulgudan ibaret çalışmalardı . Üstelik ortaya konan bilgiler çoğunlukla kesin olmaktan uzak , tahmin çerçevesinde kalan sonuçlardı . Örneğin , Babilliler dairenin çemberini çapının üç katı olarak biliyorlardı . Bu öylesine yerleşik bir bilgiydi ki; pi' nin değerinin 3 değil , 22/7 olarak ileri sürenlere , bir tür şarlatan gözüyle bakılıyordu . Mısırlılar bu konuda daha duyarlıydılar: M . Ö . I800 yıllarına ait Rhind papürüslerinde onların pi'yi yaklaşık 3 . 1604 olarak belirledikleri görülmektedir; ama Mısırlıların bile her zaman doğru sonuçlar ortaya koyduğu söylenemez . Nitekim , kesik kare piramidin oylumunu ( hacmini ) hesaplamada doğru formülü bulan Mısırlılar , dikdörtgen için doğru olan bir alan formülünün , tüm dörtgenler için geçerli olduğunu sanıyorlardı .
          Aritmetik ve cebir alanında Babilliler , Mısırlılardan daha ilerde idiler . Geometride de önemli buluşları vardı . Örneğin , "Pythagoras Teoremi" dediğimiz , bir dik açılı üçgende dik kenarlarla hipotenüs arasındaki bağıntıya ilişkin önerme "bir dik üçgenin dik kenar karelerinin toplamı , hipotenüsün karesine eşittir" buluşlarından biriydi . Ne var ki , doğru da olsa bu bilgiler ampirik nitelikteydi; mantıksal ispat aşamasına geçilmemişti henüz . Ege' li Filazof Thales'in ( M . Ö . 624-546 ) , geometrik önermelerin dedüktif yöntemle ispatı gereğini ısrarla vurguladığı , bu yolda ilk adımları attığı bilinmektedir . Mısır gezisinde tanıştığı geometriyi , dağınıklıktan kurtarıp , tutarlı , sağlam bir temele oturtmak istiyordu . İspatladığı önermeler arasında . ikizkenar üçgenlerde taban açılarının eşitliği; kesişen iki doğrunun oluşturduğu karşıt açıların birbirine eşitliği vb . ilişkiler vardı .

-1-

Kategori: Biyografi |

Etiket: Euclid

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.