Direnç nedir ?
Devreye uygulanan gerilim ve akım bir uçtan diğer uca ulaşıncaya kadar izlediği yolda birtakım zorluklarla karşılaşır . Bu zorluklar elektronlaın geçişin etkileyen veya geciktiren kuvvetlerdir . İşte bu kuvvetlere DİRENÇ denebilir . Kısaca Ω ohm ile gösterilir . Başka bir değişle elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa DİRENÇ denir . “R” harfi ile sembollendirilir . Birimi ise “W” Ohm'dur . Ohm Kanunu Kapalı bir elektrik devresinde direnç; devre gerilimi ile devreden geçen akımın bölümüne eşittir .
Elektrik , elektronik devrelerinde en yaygın olarak kullanılan devre elemanları dirençlerdir . Direncin iki temel görevi vardır; akımı sınırlamak ve gerilimi bölmek . Dirençler 1 ohm'dan daha küçük değerlerden 100 Mega ohm'dan daha büyük değerlere kadar geniş bir yelpazede çeşitli omik değerlerde üretilmektedir .
Dirençlerin iki önemli parametresi vardır . Bu parametreler ( 1 ) Direncin omik değeri , ( 2 ) Direncin gücü'dür .
Direncin birimi ohm'dur . Direnç birimi Ω sembolüyle gösterilir . Direnç ise R harfiyle gösterilmektedir . Örneğin 100 ohm değerinde bir direnç R= 100Ω olarak belirtilir . Direncin ohmik değeri elektrik akımına gösterilen zorluğu belirler . Uçlarına uygulanan gerilimi sabit olarak düşünürsek omik değeri daha yüksek olan dirençlerden daha az akım geçer .
Direncin ikinci önemli parametresi ise gücüdür . Direncin içinden geçen akım ısınmaya yol açar . Direncin dayanabileceği ısı miktarı direncin gücü ile bağlantılır . Direncin gücünün birimi de Watt'tır . Daha yüksek güçlü dirençler ısıya daha fazla dayanırlar . Örneğin 5 Wattlık bir direnç , 1 Wattlık bir dirence göre ısıya daha dayanıklıdır .
Dirençler yapıldıkları malzemeye göre;
1 . Karbon dirençler
2 . Telli dirençler olarak ikiye ayrılır .
Kullanışlarına göre ise:
1 . Sabit dirençler
2 . Ayarlı dirençler olarak ikiye ayrılırlar .
Dirençlerin Seri Bağlanması :
Elemanlar üzerinden akım geçerken bir sırayı takip ediyormuş gibi önce birinden sonrada diğerinden geçerek gider . Akımlar sabit gerilimler farklıdır . Bu bağlantıda dirençler birer ucundan birbirine eklenmiştir . Her dirençten aynı akım geçer . Toplam direnç ( RT ) ise dirençlerin cebirsel toplamına eşittir .
Dirençlerin Paralel Bağlanması :
Elemanlar ardarda değil de yan yana bağlanmıştır , akım aynı anda ikisinden birden geçebilir . Gerilimler aynı akımlar farklıdır . Bu bağlantıda dirençlerin uçları birbirine bağlanmıştır . Her dirençten değeriyle orantılı olarak farklı akım geçer . Toplam direnç ( RT ) ise dirençlerin bire bölümlerinin toplamına eşittir .
Dirençlerin Renk Kodları :
Renk Sayı Çarpan Tolerans ( % )
Siyah 0 100
Kahverengi 1 101
Kırmızı 2 102
Turuncu 3 103
Sarı 4 104
Yeşil 5 105
Mavi 6 106
Mor 7 107
Gri 8 108
Beyaz 9 109
Altın 10-1 5
Gümüş 10-2 10
Renksiz 1 20
|
RENK
|
A
|
B
|
C
|
D ( Çarpan )
|
T ( Tolerans )
|
|
Siyah
|
0
|
0
|
0
|
1Ω
|
|
|
Kahverengi
|
1
|
1
|
1
|
10Ω
|
±%1 ( F )
|
|
Kırmızı
|
2
|
2
|
2
|
100Ω
|
±%2 ( G )
|
|
Turuncu
|
3
|
3
|
3
|
1KΩ
|
-
|
|
Sarı
|
4
|
4
|
4
|
10KΩ
|
-
|
|
Yeşil
|
5
|
5
|
5
|
100KΩ
|
±%0 . 5 ( D )
|
|
Mavi
|
6
|
6
|
6
|
1MΩ
|
±%0 . 25 ( C )
|
|
Mor
|
7
|
7
|
7
|
10MΩ
|
±%0 . 10 ( B )
|
|
Gri
|
8
|
8
|
8
|
|
±%0 . 05
|
|
Beyaz
|
9
|
9
|
9
|
|
-
|
|
Altın
|
-
|
-
|
-
|
0 . 1
|
±%5 ( J )
|
|
Gümüş
|
-
|
-
|
-
|
0 . 01
|
±%10 ( K )
|
|
RENK
|
A
|
B
|
-
|
C ( Çarpan )
|
T ( Tolerans )
|
Metal Film Dirençte:
Karbon Dirençte:
Direnç üzerindeki renkleri değerlendirirken A , B , C , D ve T sırasına göre gitmeye dikkat etmek gerekmektedir . Bu sıralamaya göre yapılacak hesaplama sonucunda elde edilen direnç değeri Ohm ( Ω ) olarak bulunacaktır . ( 10°=1 "dir . )
Ayarlı dirençlerin 1A akım değerine kadar kullanılanlarına potansiyometre , 1A den büyük akımlarda kullanılanlarına ise reosta adı verilir .
Değeri Üzerinde Yazılı Dirençler
Bazı üreticiler renk kodu yerine direnç değerlerini yazmayı tercih etmektedirler . Bunlardan bir kısmı doğrudan direnç değerini ve toleransını yazdığı gibi , bazıları da harf kodu kullanmaktadır .
Direnci gösteren harfler: R = Ohm ( Ω ) , K = KiloOhm ( KΩ ) , M = MegaOhm ( MΩ )
Tolerans harfleri: F = ±%1 , G = ±%2 , J = ±%5 , K = ±%10 , M = ±%20
Kodlama Üç Şekilde Olmaktadır;
1- 1000 Ohm "a kadar olan dirençler için R harfi kullanılır .
Kodlama 3 adımda yapılır: R "den önce gelen sayı "Ohm" olarak direnci gösterir . R "den sonra gelen sayı direncin ondalık bölümünü gösterir .
En sondaki harf toleransı gösterir .
Örneğin:
6R8J = 6 . 8 ±%5 Ω
R45G = 0 . 45 ±%2 Ω
2- 1KΩ "dan 1MΩ "a kadar olan dirençler için "K" harfi kullanılır .
Örneğin:
3K0K = 3±%10 KΩ
2K7M = 2 . 7±%20 KΩ
3- 1MΩ "dan yukarı dirençlerde de "M" harfi kullanılır .
Direnç Standartı:
Tablo 1"de görüldüğü gibi , dirençler standart değerlerde üretilir .
Tolerans yüzdeleri , "E" seri numarasından anlaşılır .
| E6 serisi %20 |
E12 serisi %10 |
E24 %5 |
E96 ±1-2 |
|
1 . 0
|
1 . 0
|
1 . 0
|
100
|
|
|
|
1 . 1
|
102
|
|
|
1 . 2
|
1 . 2
|
105
|
|
|
|
1 . 3
|
107
|
|
1 . 5
|
1 . 5
|
1 . 5
|
110
|
|
|
|
1 . 6
|
113
|
|
|
1 . 8
|
1 . 8
|
115
|
|
|
|
2 . 0
|
118
|
|
2 . 2
|
2 . 2
|
2 . 2
|
120
|
|
|
|
2 . 4
|
123
|
|
|
2 . 7
|
2 . 7
|
125
|
|
|
|
3 . 0
|
128
|
|
3 . 3
|
3 . 3
|
3 . 3
|
130
|
|
|
|
3 . 6
|
133
|
|
|
3 . 9
|
3 . 9
|
135
|
|
|
|
4 . 3
|
138
|
|
4 . 7
|
4 . 7
|
4 . 7
|
140
|
|
|
|
5 . 1
|
143
|
|
|
5 . 6
|
5 . 6
|
145
|
|
|
|
6 . 2
|
148
|
|
6 . 8
|
6 . 8
|
6 . 8
|
150
|
|
|
|
7 . 5
|
155
|
|
|
8 . 2
|
8 . 2
|
160
|
|
Tablo 1 - Standart dirençler
|
İhtiyaca göre bu dirençlerin 10 , 100 , 1000 katları alınır .
Gerilim nedir?
Kapalı bir elektrik devresinde gerilim; devre direnci ile devreden geçen akımın çarpımına eşittir . Bir elektrik devresinde , iki nokta arasındaki potansiyel farka GERİLİM denir . Gerilim genellikle “U” harfi ile sembollendirilir . Birimi ise “V” Volt'tur .
Akım nedir ?
Kapalı bir elektrik devresinde akım; devre gerilimi ile devre direncinin bölümüne eşittir . Bir elektrik devresinde serbest elektronların bir taraftan diğer tarafa yer değiştirmesidir . Bu yer değiştirme güç kaynağı içinde “ “ den “+”ya doğru olur , devre içinde ise “+”dan “-“ ye doğru olur . Akım “I” harfi ile sembollendirilir . Birimi ise “A” Amper'dir .
Ohm Kanununun formülsel ifadesi ise şöyledir; R = V / I ve W = V/ A
Kondansatör nedir?
Kondansatörlerin temel görevleri elektrik yükünü depo etmektir . Kondansatörler en basit yapı olarak karşılıklı iki iletken levha ve aralarındaki bir yalıtkan tabakadan oluşur .
Kondansatörün yük depo etme yeteneği kondansatörün kapasitesi olarak anılır ve birimi faraddır .
Faradın askatları şunlardır:
Mikrofarad ( μf )
Nanofarad ( nf )
Pikofarad ( pf )
Kondansatör Renk Kodları
Ampermetre nedir?
Analog veya dijital olarak iki ayrı türde kullanılabilen ölçü aletleridir . Yapım amaçlarına göre birkaç Miliamper'tan yüzlerce Amper'e kadar ölçüm yapabilirler . Akım ölçerler . Bu ölçüm DC veya AC akım ölçümü olabilmektedir .
Gerilim ölçümünüde beraber yapan ölçü türünede ( dirençle beraber ) wattmetre adı verilmektedir . AKIMÖLÇER olarakta bilinir .
Üzerinde büyük akım değerleri ölçüleceğinde; düzenek içinden ölçülecek akımın bir bölümü geçirilir . Akımın geri kalan büyük bir bölümünü ise aygıta paralel olarak bağlanan bir şönt devresi taşır .
Ampermetre Çeşitleri
Ampermetreler çeşitliklerine göre farklı çalışma prensipleri ve duyarlılıklar gösterirler . Bu çeşitten bir olan D'Arsonval ampermetresi; doğru akımı 0 . 1-2 arası duyarlılıkla ölçmektedir . Aynı şekilde bir elektrodinamik ampermetre hem doğru hem de alternatif akımda kullanılır ve duyarlılık aralığı 0 . 1-0 . 25 arasındadır .
Bobin nedir?
Devrelerde bulunan akım yollarının hepsi genel açıdan birer bobin görevi yapmaktadır . Bobin bir iletkenin üzerinden geçen akımı manyetik alan çizgilerine çevirerek yapısal olarak enerji dönüşümünü gerçekleştirmiştir .
Elektrik ve elektronik devrelerinde yaygın olarak kullanılan devre elemanlarından biri de bobinlerdir . Bobinler elektrik enerjisini manyetik alan olarak depolarlar . En basit yapı olarak bobinler iletkenlerin bir nüve üzerine sarılmasıyla elde edilirler .
Transformatörler ( Trafo ) nedir?
Transformatörler , A . C gerilimi yükseltir veya düşürürler . A . C gerilimi yükselten transformatörlere “gerilim yükselten transformatör” , A . C gerilimi düşüren transformatörlere de “gerilim düşüren transformatör”adı verilir .
Transformatörler , giriş ve çıkış sargılarıdan oluşur . Giriş tarafındaki sargıya “Primer” , çıkış tarafındaki sargıya ise “Sekonder” adı verilir .
Transformatörlerin , primerlerine uygulanan gerilimleri yükseltip düşürmeleri , tamamen primer ve sekonder taraflarındaki sipir sayılarıyla orantılıdır .
Transformatörün primerine uygulanan gerilim V1 , primerindeki sarım sayısı N1 , sekonderindeki sipir sayısı N2 , sekonderindeki gerilim V2 ile gösterilirse , primer ve sekonderdeki sipir sayılarıyla , primer ve sekonderdeki gerilimler arasındaki ilişki aşağıdaki denklemde gösterilmiştir .
N1 / N2 = V1 / V2
vuhuv.com.tr