Tiyatro Nedir? Tiyatro Çeşitleri . Tiyatro Terimleri .
Tiyatro nedir . Tiyatro çeşitleri . Tiyatro terimleri .
Tiyatro , nedir?
seyirciler önünde , oyuncuların sahnede canlandırmaları amacıyla yazılmış eserlere denir . Bir sahne sanatıdır . Tiyatro eseri , olayları oluş halinde gösterir . Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir .
Bir sahnede , seyirciler önünde oyuncuların temsil etmesi amacıyla yazılmış edebi eserdir . Yunanca “theatron”dan doğmuştur . Temsil yeri ve eser , tiyatronun edebiyat öğesidir . Bu edebiyat öğesi yanında tiyatro kavramı içinde oyunculuk , sahne düzeni , ışıklandırma , dekor , kostüm , müzik , dans gibi unsurları da katmak gerekir .
Tiyatronun diğer edebi eserlerden en önemli farkı; diğer edebi eserler okumak ve dinlemek için yazılmışken , bunun sahnede seyirci önünde oynanmasıdır . Değer ölçülerini , okuyanın kanaat ve anlayışlarından alır . Göze görünür bir karaktere sahip olması , canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitap eder .
Bir tiyatro eserinde eseri yazan kişi veya kişilere ”müellif” , yazili bir metin veya dile getirilmesi oyunculara bırakılmış tasarıya”eser” , oyunu sahnede canlandıran kişilere ”oyuncu” denilir ve bu üç varlık kesinlikle bulunur . Ayrıca eserin sahnelenmesinde görev alan yönetici , dekoratör , ışıkçı , suflör gibi diğer yardımcı elemanlar da vardır .
Bir tiyatro eserinde;konu , kişiler , çevre , zaman , üslup , amaç gibi altı unsur vardır . Tiyatroda sosyal hayatin ve insan karakterlerinin tahlil ve tenkitleri yapılır . Tiyatroda en önemli hususlardan biri dildir . Fazla ağır olmaması , konuşma diline benzemesi istenir . Böylece ince fikirlerin ve esprilerin seyirci tarafından kolayca kavranması sağlanmış olur . Tiyatro Çeşitleri Sahne üzerinde ve bir seyirci topluluğu önünde , sanatçılar tarafından , hareketli olarak canlandırılacak nitelikte yazılmış olan yazılara tiyatro yapıtı ya da piyes denir . Tiyatro eserleri müziksiz ( trajedi , komedi , dram ) ve müzikli ( opera , operet , komedi müzikal , bale , revü , skeç ) olmak üzere iki grupta toplanır . Ama edebi türler içinde en canlı ve yaşama en yakın olanı tiyatrodur .
Trajedi Kişilere korku , heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek amacı güden en eski tiyatro çeşididir . Nazim halinde yazılması ve değişmez kaidelere bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır . Trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır . Eski Yunan'da , çok oynanan bu eserler 3 ve ya 6 perdelik de olabilirdi . O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz , ancak sahnenin bir köşesinde olayların sebep ve sonuçlarını anlatan bir koro yer alırdı . Kahramanlar; kral , kraliçe , prenses , eski Yunan'ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilmiştir . Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmaz . Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhi zayıflıklarını , ihtiraslarını , iradeye bağlı yüce davranışlarla çarpıştırır .
Trajedilerde; olay , zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir . Trajedilerde iç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz . Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir . Olayın ön ve son tarafları , sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur . Buna “olay birliği” denir . Trajedi olayının bir günde ( 24 saat ) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği” , tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayın yine orada bitmesine de “çevre ( mekan ) birliği” denir .
Trajedilerde parlak nutukları andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır . Kaba , çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz . Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve hikmet dolu olmasına önem vermişlerdir
Trajedilerde kadere , ahlak , töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir . Trajedinin maksadının “insani acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir .
Komedi Kişilerin , olay ve âdetlerin gülünç , eğlendirici , yönlerini göstermek amacıyla ders vermeyi ve hoşça vakit geçirtmeyi hedef edinen tiyatro çeşididir . Dalkavukluk ( çıkar sağlamak için birine aşırı saygı gösteren kimse ) , korkaklık , cimrilik , dalgınlık , ukalalık gibi insanlar için birer kusur olan huy ve alışkanlıklar dev aynasında büyütülerek ve abartılarak seyirciyi güldürecek tarzda sahneye konulur . Bu kusurlar derece derece pek çok insanda bulunduğundan bir bakıma seyirciyi kendi kendine güldürmüş olur . Böylece seyirciye ince bir ders vermek istenir .
Komedilerde de konu , çevre , zaman birliği ( üç birlik kuralı ) benimsenmiştir . Konuları günlük hayattan alınan komedilerde kahramanlar rastgele kişilerdir . Çevre belli bir yerdir . Trajedilerin aksine kaba şakalar , kelime oyunları , kötüleyici imalar önemli yer tutmuştur . Molier'in komedileri üslup bakımından daha topludur .
Her zaman ve her yerde rastlanan insan kusurlarını belli tiplerde göstererek gülünç eden komedilere “karakter komedi” , belli bir toplumu ve ya bütün insanlığı alarak bozuk ve aksak yanlarını hicveden komedilere “töre komedisi” , edebi hicvin sahneye uygulanmış şekline “yergi komedisi” , bir derinliği olmayan , sırf güldürmek için yazılan komedilere de “entrika komedisi”denir . Dram Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir . Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatin gülünç taraflarının sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayati birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur . Dram , nesir ve nazım halinde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir . Üç birli kuralını tamamen reddeder . Beşeri temalardan çok toplumcu ve milli konuları işler . En kanlı ve çirkin olayları seyirciye göstermekten çekinmez .
Konuları hayatın acıklı ve ya gülünç , çirkin ve ya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader , ümit , neşe , şüphe , tasa , facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir . Kahramanları arsında her tabakadan halkın yanı sıra üst tabaka kişileri de bulunur . Her türlü mizaca yer verilir . Dram eserleri hakikati göstermek iddiasında olmuşlardır .
Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes” , duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” , bir masalın sahneye getirilmesine de “feeri” denir . Opera Bütün sözler , hareketler ve jestlerin musikiyle bestelenmiş ve orkestra şefinin idaresine verilmiş dram ve trajedilerdir . Trajedilerde bir tek kelime müziksiz söylenmez . Opera , musiki , kilise ve paganizm ( Eski Yunan Putperestligi ) den çıkmıştır . Ağır bir hüzün havası vardır . Olaylar acık ve hislidir . Çok gösterişli dekor ve kıyafetler içinde sunulur . Operet Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserlerdir . Halka hitap etmek için yazılır . Operetlerde renk , ışık , kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır . Revü Operetin daha hafif fakat hiciv , alay , tenkit dolu çeşididir . Skeç Beş-altı dakikaya sığdırılan tablolar halinde kısa , musikili oyunlardır . Bir çeşidi de radyo skeçleridir .
TİYATRO TERİMLERİ
Adapte: Yabancı bir eseri yer adları , şahıs adları , deyimleri , gelenek ve görenekleriyle yerli hayata uygulayarak çevirme; uyarlama . Adaptasyon: Adapte etme . uyarlama . Aksesuar: Tiyatro sahnesinde kullanılan eşya . Aksiyon: Roman , hikâye , tiyatro vb . türlerde konuyu genişleten asıl olaylar . Genel anlamıyla hareket . Aktör: Erkek tiyatro sanatçısı . Aktrist: Kadın tiyatro sanatçısı . Akustik: Tiyatro , konser salonu ve benzeri kapalı yerlerin , sesleri bozmadan yansıtabilme özelliği . Antik tiyatro: Eski Yunan - Lâtin tiyatrosu . Darülbedayi: İstanbul Şehir Tiyatrosunun eski ismi . 1914'te kurulmuştur . Dekor: Tiyatroda , sahneyi eserin konusuna göre döşeyip hazırlamada kullanılan eşyanın toplu adı . Üç çeşit dekor vardır: realist dekor , şairane dekor , stilize dekor . Diksiyon: Tiyatro ve benzeri edebiyat türlerinde dilin müzik karakterini başarı ile yaşatabilme yeteneği . Tiyatro okullarında ders olarak okutulmaktadır . Diyalog: İki kişi arasında karşılıklı konuşma . Roman , hikâye ve tiyatroda kahramanların konuşmaları . Döşeme: Türk Halk Edebiyatında "başlangıç" karşılığı kullanılan bir kelime . Dramatize etmek: Bir olayı , duyguyu , düşünceyi canlandırarak anlatmak; ( mec . ) bir vak'ayı olduğundan daha acıklı bir şekle sokmak . Dublör: Tiyatroda ve sinemada bir rolün yedek oyuncusu . Epizot: Bir hikâyede asıl olaya karışan ikinci derecede önemli bir olay . Bugünkü perde karşılığı . Fantazi pastoral: Çobanların hayatını fantazilerle süsleyerek anlatan tiyatro çeşidi . Fars ( Farce ) : Komedinin , sanat yönü az , kaba bir türü . Çok eskiden tiyatrolarda perde arası gösterisiydi , sonra bağımsız oldu . Fasıl: Bölüm . Tiyatroda perde karşılığı kullanılmıştır . Karagöz oyununda belli bir vak'anın geçtiği bölüm . Feeri : Masalların tiyatro sahnesinde dramatize edilmesinden doğma , cinlerin perilerin de rol aldığı bir tiyatro türü . Grotesk : Gülünç , güldürücü . Jest: Tiyatro sahnesinde , sanatçıların bütün el , kol , ayak ve benzeri beden hareketleri . Kabare tiyatrosu: Daha çok güncel konuları iğneleyici , taşlayıcı biçimde ele alan skeçlerin oynandığı , monologların , şarkıların ve şiirlerin söylendiği küçük tiyatro . Kanto: Tanzimat Dönemi'nde Türk sahnesinde azınlık aktristlerce bağlatılan oyunlu ve neşeli şarkılar . Koro: Eski Yunan tiyatrosunda bir grup erkek ve kadından kurulu şarkıcılar topluluğu . Oynanan eserin konusuna da katılırlar ve eserdeki olaya karşı , toplumun duygu ve düşüncelerini temsil ederlerdi . Hayvanlar , ağaçlar , bulutlar yerine sembol olarak kullanıldıkları da olmuştur . Kostüm: Tiyatroda sanatçıların giydiği oyuna uygun kıyafet . Maket: Tiyatroda dekor taslağı . Makyaj: Tiyatro ve sinemada sanatçıların yüzlerinde boya ve başka maddelerle yapılan tuvalet ve değişiklikler . Mimik: Bir duygu veya düşüncenin kaş , göz . ağız , yüz hareketleriyle anlatılması . Mizansen: Bir tiyatro eserinin sahneye konması , sahneye göre düzenlenip uygulanması . Monolog : Tek kişinin konuşması . Tek kişilik taklitli bir komedya türü . İnsanın içinden kendisiyle konuşması . Muhavere: Konuşma . Tiyatro , roman , hikâye , fabl , röportaj ve benzeri türlerde kahramanların konuşmaları . Pandomim: Sessiz hareket . Sessiz hareketler , jestler , yüz ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları , düşünceleri , tutkuları anlatmaya yarayan tiyatro çeşidi . Perde: Tiyatro eserinde bir perdenin açılmasından kapanmasına kadar geçen bölüm . Piyes: Tiyatro eseri . Reji: Sahneye koyma ve yönetme işi . Rejisör: Sinema ve tiyatroda , eserin sahneleninceye veya seyirci önüne çıkıncaya kadar geçirdiği her anı yöneten kimse; yönetmen . Repertuvar: Opera , operet ve tiyatro topluluklarının bir oyun mevsiminde gösterecekleri eserlerin listesi . Rol: Opera , operet , tiyatro ve benzeri sahne sanatlarında , oyuncuların , eser kişilerini sahnede canlandırmaları . Rövü ( revü ) : Tiyatroda , eserden önce gösterilen müzikli ve danslı oyun . Sahne: Tiyatro . Tiyatro sahnesi . Tiyatro eserinde bir perdelik bölümün , dekor bakımından değişik olan küçük kısımları . Bir perdelik bölüm içinde , kişilerin girip çıkmasıyla değişen topluluk , meclis . Yapılarına göre tiyatro sahneleri şunlardır: sabit sahne , döner sahne , asansörlü sahne . Sahne eseri : Tiyatro eseri , piyes . Senaryo: Tiyatroda yazılı metin . Sinemada filmin konusunun yazılı şekli . Suflör: Tiyatroda , kuliste durarak oyunculara sözlerini fısıltıyla söyleyip hatırlatan yardımcı . Şakşak: Ona oyununda Pisekâr'ın elinde bulunan kapalı yelpazeye benzer bir gürültü aracı . Vuruşlarda ses çıkarır . Tablo : Tiyatro eserlerinde , perdeden daha küçük bölümlerin her biri . Bir perde çeşitli lablolara bölünmüş olabilir . Takım: Orta oyununda kişiler , rol alan bütün sanatçılar . Temaşa: Tiyatro . Temsil: Bir tiyatro eserinin oynanması . Tirat: Sahnede kişilerin birbirlerine karşı söyledikleri uzun sözler . Tirajik : Korku , sıkıntı , şiddetli heyecan veren veya korkunç , kötü , sonu ölümle neticelenen . Trajikomik: Hem acı , hem gülünç olayların anlatıldığı tiyatro . Olaylar gülünç ama olay kahramanları acınacak hâlde verilir . Tuluat : Tiyatro türlerinden biri . Sanatçılar , oynadıkları eserin konusuna bağlıdırlar; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söylerler . Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur . Perdeli orta oyunu da denir . Üç birlik kuralı: Tragedyada uyulması gerekli üç temel kural . Bu kurallar şunlardır: 1 . Zaman birliği ( vak'anın en çok 24 saat içinde geçmesi ) , 2 . Yer birliği ( vak'anın aynı yerde geçmesi ) , ( eserin bir tek ana vak'a çevresinde gelişmesi ) .
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.
vuhuv.com.tr