Zincirler

Alm. Kette, Fr. Chaines, İng. Chains. Birbirine geçmiş metal halkalardan meydana gelen bağlama ve hareket iletim elemanı. Zincirler çok değişik biçimlerde yapılan halka ve baklalardan meydana gelir. Şekilleri ve kullanma yerlerine göre bağlama, güç ve hareket iletim elemanı olarak ikiye ayrılabilirler. Kablolar gibi bağlama gâyesiyle kullanılan zincirlerde birbiri içine geçirilen halkalar her iki yöne bükülebilirler. Kablolardan daha kuvvetli ve uzun ömürlü olmaları sebebiyle mâdencilik, metalurji, gemicilik gibi ağır çalışma şartlarında tercih edilirler. Güç ve hareket iletim gâyesiyle kullanılan transmisyon zincirleri, birbirlerine mafsallı olarak bağlanan birçok rijit elemandan hâsıl olan bir sistem meydana getirir. Bunlarda bağlantı mafsalları yalnız bir düzlem içinde bükülebilir. Üzerlerine geçirildikleri karşılıklı iki dişli çark (zincir dişlisi) arasında güç ve hareket iletirler.

Bağlama elemanı olarak kullanılan halkalı zincirler çok eski târihlerden beri kullanılmaktadırlar. En eski kullanımı M.Ö. 2500 'de Mezopotamya 'da Ur şehrinde ve daha sonra da Mısırlılarda görülmektedir. Asurlular M.Ö. 8. yüzyılda S şeklinde bağlantıları olan dökme bronz zincirler kullandılar. Roma İmparatorluğunda bronz zincirler gemilerin bağlanmasında ve ev eşyası olarak kullanıldı. Köle ve mahkumlar zincirlenerek bağlanırlardı. Ortaçağlarda ve rönesansta zincirler, halatların zorlama altında kopmaları sebebiyle ziraat, inşaat, taşıma gibi birçok alanda gittikçe artan bir şekilde kullanıldı.

Günümüzde daha çok ağır çalışma şartlarının olduğu birçok yerde kullanılırlar. Halkaların şekline bağlı olarak başlıca halkalar, bağlantılı, bağlantısız, halkalı olmak üzere üç çeşittir. Halkaları ortadan bağlantılı zincirlerde, bağlantı halkaları kuvvetlendirdiği ve ağırlaştırıp sallanmalarını azalttığı için daha çok gemi zincirlerinde kullanılırlar. Diğer bağlantısız halkalı zincirler kaldırma, çekme, bağlama ve diğer hallerde kullanılırlar. Halkalı zincirlerin ceraskallardaki gibi zincir dişlileriyle tahrik edilen hassas kalibreli tipleri de vardır.

Bağlama zincirleri değişik metallerden ve alaşımlardan yapılırlar. Çubuktan kesilip, bükülüp elektrik kaynağında kaynak edilerek îmâl edilirler. Dövme çelik büyük zincirler ise elle îmâl edilirler. Bu halde çubuk metalden belli uzunlukta kesilen her halka kenar uçları düzeltildikten ve U şeklinde büküldükten sonra ocakta ısıtılıp diğer halkaya geçirilip çekiçle birleştirilir.

Karşılıklı millere bağlı iki dişli çark etrafına geçirilip güç ve hareket ileten zincirlere, bunların iki uçlarının bitişik olması sebebiyle sonsuz zincirler denir. Bu tür zincirler yardımıyla oldukça uzak mesâfelere (8 m 'ye kadar) güç ve hareket iletilebilir. İyi bir verime (% 96) sâhiptirler. Bir milden aynı anda birkaç mile hareket iletebilirler. Çeşitli ortamlarda (sıcaklık, pislik, toz, rutûbet) iyi bir çalışma kâbiliyeti gösterirler. Kayış-Kasnak mekanizması aksine hareketi kaymasız iletebilirler. Bunlarda çevrim oranı hassas olarak sağlanabilir. Hareket ileten millerin devir sayılarının oranı olan çevrim oranı, zincir dişlilerin diş sayıları ile ters orantılıdır. Bu mekanizmanın mahzurları ise ağır ve pahalı olması, gürültülü çalışması, iyi bir bakım gerektirmesidir.

Genellikle güç ve hareket iletiminde kullanılan bu tip zincirlerin kesici baklaları olan diğer bir türü de orman sanâyinde, ağaç kesme ve işlemesinde kullanılır ve kesici zincir adını alır. Güç ve hareket iletiminde kullanılan zincirlerin rulolu manşonlu, burçlu, dişli ve menteşeli olmak üzere dört ayrı tipi vardır.

Bisikletlerin tahrikinde de kullanılan rulolu manşonlu zincirlerde iki sıra hâlindeki baklalar birbirlerine aralarındaki pim ve burçlardan meydana gelen mafsallarla bağlanmışlardır. Ayrıca burçların üzerine yüzeyi sertleştirilmiş rulolar geçirilerek zincir dişlilerine temasta olabilecek aşınma önlenmek istenmiştir. Tek, iki veya üç sıralı olabilirler. Bu zincirlerin diğer bir şekli de kademeli rulolu manşonlu zincirlerdir. Daha büyük bir esnekliğe sâhip bu zincirler oldukça ağır şartlar altında kullanılabilmektedir.

Burçlu zincirlerde burçlar üzerinde rulolar yoktur. Daha hafif olan bu zincirler burç yüzeyleri aşındığından ancak küçük güç ve hızlarda iyi bir yağlama ile kullanılırlar. Dişli zincirlerde zinciri meydana getiren baklaların alt kısmı diş şeklindedir. Baklalar birbirine pimler vâsıtasıyla bağlanmışlardır. Yüksek hızlarda gürültüsüz çalışabilirler. Yapıları diğerlerine göre daha karışık olduğundan daha dikkatli bakım isterler. Baklaların temas yüzeyleri sertleştirilir.

Menteşeli zincirlerde baklalar döküm yoluyla elde edilir. Baklaları birbirlerine pimle bağlanan bu zincirler küçük güçlerde ve düşük hızlarda kullanılırlar. Rulolu manşonlu ve burçlu zincirlerin dişli çarkları diş aralarında rulo veya burçların oturacağı şekilde yuvarlatılmıştır. Dişler burç ve ruloların arasına girerek onları kavrarlar. Dişli zincirlerde ise baklaların alt kısımlarındaki dişler çarkın diş aralarına geçerek hareket iletirler. Bu zincirler üzerlerindeki tek sıra kılavuz baklalarının dişli üzerindeki kanala geçmesiyle kılavuzlanırlar.

Zincir mekanizmaları çok iyi bir yağlama ile maksimum çalışma kapasitesine ulaşabilirler. Elle, damlalıkla, banyolu ve püskürtmeli olarak yağlanabilirler. Banyoluda dişlilerden biri çok az yağ banyosuna girdiğinden zincir buradan geçerken yağlanır. Püskürtmeli yağlamada yağ bir memeden basınçla zincir üzerine püskürtülerek yağlama sağlanır.

Kategori: Genel |

Etiket: Zincirler

Kaynak: http://kitap.ihlas.net.tr/

vuhuv.com.tr

Önemli Uyarı
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.