Türkiyede Akarsular Ve Barajlar
TÜRKİYE DE AKARSU ve BARAJLAR
Yağmur olarak yeryüzüne düşen su üç yoldan dağılır . Bir bölümü güneşin e rüzgarın etkisi ile buharlaşarak , atmosfere geri döner . Bir bölümü birleşerek dereleri ya da çayları oluşturur . Geri kalanı da toprağın altına sızar . Sızan suların büyük bir bölümü sonradan kaynaklar halinde yeniden toprağın üstüne çıkarak akarsulara karışır . Hiç yağmur yağmayan mevsimlerde bile akarsuların akmasını sağlayan işte bu kaynak sularıdır . Eriyen kar ve buzullar da akarsuların beslenmesinde önemli rol oynar .
Böylece oluşa dereler birleşerek ırmak denen büyük akarsuları oluşturur . Bir akarsuya çığırı ( yolu ) boyunca katılan bu dere ve çaylara da o akarsuyun kolları denir . Bir akarsu ve kollarının beslendiği , daha doğrusu sularını topladığı alan o akarsuyun akaçlama havzası ya da kısaca havzasıdır . Aynı uzunluktaki iki ırmaktan birinin havzası çok geniş , öbürününki daha dar olabilir .
Eskiçağlardan bu yana insanlara içme suyu sağlayan ve balık gibi değerli bir besin sunan akarsular , sonradan tekne yapımının öğrenilmesiyle ucuz ve kolay bir ulaşım yolu olmuştur . Nil ve Ren ırmakları yüzyıllardır ticaretin ana damarlarıdır . Özellikle dağlık yörelerdeki akarsu vadileri karayolları ve demiryolları için en elverişli geçitlerdir . Ayrıca akarsular , geçtikleri yerlerde kayaları oyarak değerli maden damarlarının ve yataklarının ortaya çıkmasına yardımcı olur . Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla zenginleşen taşkın ovaları verimli tarım alanlarıdır . Üstelik hem ekinleri sulamak , hem de elektrik enerjisi üretmek için çoğu kez barajlar yardımıyla akarsulardan yararlanılır .
Akışını denetim altına almak amacıyla bir akarsuyun önüne yapılan sete baraj denir . Barajların sulama , taşkınları önleme , kentlere su sağlama , elektrik üretme gibi çok çeşitli yararları vardır .
Yeri doğru seçilmiş bir baraj , ırmağın geçtiği bütün bölgeyi geliştirebilir . Barajın ardında yeterli su toplanınca geniş alanlar sulanarak verimli hale getirilebilir . Irmağın suyunun çok fazla olduğu dönemlerde , baraj gölünde su tutularak , ırmağın aşağı kesimlerinde düzenli bir akış sağlanır , taşkınlar önlenir ve zamanla bataklıklar kurutulur . Daha binlerce yıl önce Mısır da Nil ırmağı ve Babil de Dicle ırmağı boyunca sulama amaçlı barajlar yapılmıştı .
Elektrik enerjisi üretiminde de barajlardan yararlanılır . Aşağı akabileceği yüksek bir yerde toplanmış olan su bir enerji kaynağıdır . Yüksekten aşağı akan su , bir su çarkını ya da onun günümüzdeki gelişmiş türü olan bir su türbinini döndürmek için kullanılır . Su türbinine bağlı olan bir üreteç ( jeneratör ) aracılığıyla elektrik elde edilir .
Barajların bir başka yararı , ırmağın barajın gerisinde kalan kesimlerinin derinleşmesi ve dolayısıyla ırmağın yukarı çığırında akışın yavaşlamasıdır . Artan derinlik ve daha yavaş akış , ırmağın daha önce ulaşıma elverişli olmayan kimi yerlerinde ulaşım olanağı sağlar . Ayrıca , baraj gölleri balık yetiştirmek için de kullanılabilir .
Türkiye nin coğrafi konumu , çok değişik bölgelerdeki denizlere ve kapalı havzalara dağılan çok karmaşık bir akarsu ağı yaratır . Kıyıya paralele uzanan sıradağların denize bakan yüzlerinde hızlı akışlı , kısa boylu çok sayıda akarsu görülür . Büyük akarsular ise , bu dağları enine yararak , yer yer vadilerini iyice derinleştirip genişleterek uzanırlar . Bu büyük akarsular , iç bölgelerde geniş alanların sularını toplarlar . Batıda Ege Denizi ne doğru akan ırmaklar ise , denize dik uzanan dağlar arasında açtıkları vadilerde akarlar . Denize çıkışı bulunmayan ( kapalı ) havzalar , ülke yüzölçümünün yaklaşık 1/7 sini kaplar . Tuz Gölü , Van Gölü , Akdeniz Göller Bölgesi ( Beyşehir , Eğridir , Burdur ) kapalı havzaların başlıca su birikme yerleridir . Orta Anadolu da denize açılmayan akarsular , Tuz Gölü dışında da göller , bataklıklar , sazlıklar oluşturur . Batı Toroslar üstünde yer alan Göller Bölgesi ise , kalkerli taban nedeni ile aslında geniş bir yer altı akarsu ağı içinde kalır . Akdeniz kıyı dağlarında fışkıran Düden de olduğu gibi bu sular çeşitli çıkış noktaları bulur . Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu sularının önemli bölümü Fırat , Dicle ve kolları tarafından Basra Körfezi ne taşınır . Ancak en doğuda Aras ve daha sonra Kura yı oluşturacak küçük akarsular Hazar Denizi ne açılır . Karadeniz e dökülen Kızılırmak , ülke sınırları içinde en uzun akarsudur . Çoruh , Yeşilırmak ve Sakarya da Karadeniz e açılır . Susurluk Çayı , Marmara Denizi ne dökülen en önemli akarsudur . Gediz , Küçük Menderes ve Büyük Menderes Ege Denizi ne dökülür . Ayrıca Yunanistan sınırını çizen Meriç , Trakya bölümünün başlıca akarsu ağını oluşturan Ergene yi de alarak Ege Denizi ne açılır . Göksü , Seyhan ve Ceyhan , Akdeniz e dökülen en önemli ırmaklardır . Öte yandan , Suriye den gelen Asi ( Orontas ) , ülke içinde 97 km . lik bir yay çizerek sularını Akdeniz e boşaltır . Türkiyenin ırmakları , mevsimlere göre değişen , düzensiz akışlıdır . Ya kuraklığının yarattığı cılızlaşma , ilkbaharda , yerini eriyen karlar ve yağan yağmurların yarattığı gür akışa bırakır . Doğu Karadeniz Bölgesi hemen hemen her mevsim yağışlı geçtiği için , bu bölge ırmaklarında önemli bir su azalması görülmez . Ama dik akarsu yatakları , burada da , akışı düzensiz kılar . Doğu Anadolu da yüksek , dar ve derin vadiler boyunca akan ırmakların suyu kışın azalır . Yine de eriyen karlar sürekli ve bol bir akış sağlar .
Zamantı Suyu ile Göksü Irmağı nın Adana il sınırları içinde , Dezmir Dağı yakınlarında birleşmesiyle oluşur . Güneye doğru akarak Toros Dağları nı aşar ve Adana Ovası na çıkar . Burada sağdan en önemli kolu Çakıt Suyu nu alır . Ovada menderesler çizdikten sonra Tarsus Çayı ağzının 3 kilometre doğusunda Deli Burun adı verilen bir çıkıntı oluşturarak Akdeniz e dökülür . Uzunluğu 560 km . dir .
Söğütlü ve Hurma Çayları nın birleşmesi ile oluşur . Göksun Çayı nı aldıktan sonra Berit ve Engizek Dağları arasındaki dar ve ormanlık boğazlardan geçip , Maraş Dağı nın batı uzuna yönelir ve buralarda en önemli kolu olan Aksu ‘ yu alır . Amanos Dağları nın batısından geçerek güneye iner , sonra Bahçe den gelen Bulanık Suyu nu alır ve Çukurova ya çıktıktan sonra bir çok menderes çizerek , Doğu yönünde Yumurtalık ( Aya ) Limanı nın önündeki deltayı oluşturup denize dökülür . Uzunluğu 509 km dir .
Suriye den doğup Türkiye de Akdeniz e dökülen 380 km uzunluğundaki ırmağın 92 km . si Türkiye topraklarında akar . Suriye de , Lübnan ve Antilübnan Dağları arasından doğar . Bir süre Türkiye-Suriye sınırını çizdikten sonra Amanos ve Kas Dağları arasından geçip Amik Ovası ‘ nı sulayarak Samandağı önünde Akdeniz e dökülür . Kışın ve ilkbaharda en yüksek debiye ulaşan suları yazın azalır .
Batı Toroslar ın güney yamaçlarından doğar ( Akdağlar ) . Güneye doğru ormanlık bir alan içind akar . Manavgat ın 3 km . kadar kuzeyinde ünlü Manavgat Çağlayanı nı oluşturur . Manavgat Çağlayanı ndan sonra çayın suları hızını yitirerek Antalya Körfezi ne dökülür . Uzunluğu 93 km . dir . Ülkemizin debisi en düzenli olan akarsuları arasındadır . Üzerinde kurulan Oymapınar Barajı , 1980 de işletmeye açıldı .
Teke yöresini batısında Yeşilgöl Dağı ndan doğar , Horzam adı ile kuzeye akarak Acıpayan Ovası na girer . Kireniş Suyu adıyla güneybatıya kıvrılarak Dalaman Ovası na iner ve Akdeniz e dökülür . Uzunluğu 229 km . dir .
Eğridir Gölü nden doğar . Antalyanın 18 km doğusunda Aksu bucağından geçerek Akdeniz e dökülür . Uzunluğu 136 km . dir . Yer altı suları ile beslenir . Yıl boyu suları boldur .
Toroslar da Kartal Dağı ndan doğarak , Taşeli Yaylası ndan geçip Silifke yakınında Akdeniz e dökülen Göksu Irmağı nın uzunluğu 308 km . dir .
3 . 2 . MARMARA BÖLGESİNDEKİ AKARSULAR
Simav kasabasının güneyinde Şaphane Dağının Kalaycıkırı Tepesinden doğar . Simav Ovasından ve aynı adı taşıyan gölden geçer . Dağlar arasında daralıp genişleyen bir vadiden geçtikten sonra Sındırgı yakınında kuzeye yönelen akarsu , buraya dek Simav Çayı adını taşır . Balıkesir Ovasının doğusundan geçerek Susurluk Ovası na iner . Karacabey Ovası ve Güney Marmara Dağları arasındaki Karacabey Boğazı ndan geçerek Tirilya ve Ballıkaya açıklarında Marmara Denizi ne dökülür . Bu kesimi küçük tonajlı gemilerin ulaşımına olanaklıdır . Uzunluğu 321 km . olan Susurluk Çayı nın en önemli kolları , Kocaçay ve Kirmasti Suyu dur . Yazın ırmağın suları azalarak derinliği 25 cm ye düşer .
3 . 2 . 2 . GÖNEN ÇAYI
Kazdağı eteklerinden doğan Gönen Çayı , Bakırçay , Kazak ve Akkayası çaylarını aldıktan sonra büyür ve güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda dar boğazlar içinde akarak Gönen Ovası na iner . Burada alüvyonlar içerisinde kıvrımlar yapan ırmak , batıdan Kocadere yi , doğudan Çakıroba Çayı nı alarak Misakça nın batısında Marmara Denizi ne dökülür . Uzunluğu 134 km . olan bu çayın rejimi oldukça düzensizdir .
Meriç ırmağının kollarından biridir . Uzunluğu 281 km . olan Ergene , Istıranca Dağları nda Karatepe nin eteklerinden doğar . Muratlı kasabasının aşağısında Çorlu Suyu ile birleşir . Alpullu , Pehlivanköy ve Uzunköprü nün önünden geçtikten sonra İpsala nın kuzeyinde Meriç e karışır .
Uzunluğu 350 km . , akaçlama havzası 17 500km2 dir . Murat Dağı nın batı ve kuzey yamaçlarından inen derelerin , Şaphane Dağı ndan inen akarsularla bileşmesi ile oluşur . Dalgalı yaylalar içinde önce güneybatı sonra batı yönünde akar . Kunduzlu , Selende , Deliinis ve Demrek çaylarını , Kula kesiminden gelen suları aldıktan sonra güneye döner . Salihli yakınlarında dar bir boğazdan geçerek Gediz Ovası na iner . Ovayı geçerken de Alaşehir ve Kum Çaylarını alan Gediz , Manisa ve Menemen önünden bir delta ovasına çıkar . İzmir Körfezi nin kuzeyinde Foça ile Çamaltı tuzlası arasından denize dökülür . Taşıdığı alüvyonlarla İzmir Körfezi nin ağzını tıkama tehlikesini doğuran Gediz Irmağı nın ağzı , 1886 da batıya çevrilerek bugünkü yatağına oturtuldu .
Eski adı Maiandros olan Büyük Menderes , Banaz Çayı ve Küfi Suyu nun kollarının birleşmesi ile oluşur . Sarayköy önünde ovaya çıkarak , Denizli önünden geçip Çürüksu yla birleşir ve batıya doğru yönelir . Nazilli , Aydın , Söke kentlerinin önünden geçer , güneybatıya dönüp Ege Denizi ne dökülür . Uzunluğu 450 km . , havzası 24 250 km2 dir . Büyük Menderes Menteşe yöresinden gelen Vandolas Çayı , Akçay ve Çine Suyu ile birleşip alüvyonlarıyla Söke ye dek uzanan bir ovayı doldurur .
Bozdağı ndan doğan akarsu , birleşen küçük kollarla büyüyerek güneye doğru iner . Beyder kasabası yakınlarında , Boz ve Aydın Dağları nın birbirinden giderek açılan ve alçalan tepeleri arasındaki geniş havzasında batıya doğru akar . Torbalı yakınlarında güneye dönen akarsu , Selçuk önünde Ege Denizi ne delta yaparak dökülür . Uzunluğu 175 km . dir . Irmak kışın kabarır ve sağnak yağışlar olduğunda , özellikle delta alanı üzerinde yatağından taşarak geçici bataklıklar oluşturur . Yazın ise , suları çok azdır . Getirdiği alüvyonlar tarihi Efes kentinin kıyıdan uzaklaşmasına neden olmuştur .
Gelenbe kuzeyinde Ömer Dağı ndan doğar; Kırkağaç Ovası nı , Soma yı ve Bergama Ovası nı geçerek Çandarlı Körfezi nin kuzeyinde Ege Denizi ne dökülür . Uzunluğu 129 km . dir .
NDEKİ AKARSULAR
Sakarya Irmağı nın en uzun kolu olan akarsuyun uzunluğu 448 km . dir . Kütahya da Dumlupınar ın güneyinde Ahır Dağı nın yamaçlarından doğan Bayatçık Deresi , Altıntaş ovasında Kızıltaş Suyu ile birleşerek Porsuk adını alır . Kuzeye doğru akan Porsuk Çayı Kütahya Ovası nın doğusundan geçtikten sonra , kuzeydoğuya dönerek Eskişehir e girer , Eskişehir doğu-batı doğrultusunda akışını sürdüren Porsuk , Ankara il sınırını geçtikten hemen sonra Sakarya Irmağı na dökülür . En önemli kolu Felent Çayı olan Porsuk üzerinde aynı adı taşıyan iki baraj kuruludur .
Kızılırmak ın kolu olup uzunluğu 426 km . dir . Yukarı Kızılırmak bölümünde Akdağ ın batı eteklerinden doğan derelerin birleşmesi ile Boğazlıyan Suyu adı altında ortaya çıkar . Şefaatlı İlçesi yakınında Kanak Çayı nı , Fazıl Çelikli yöresinde Bozok ( Yozgat ) Çayı nı , Kılıçözü , İnandık , Acısı derelerini alır . Kuzeye yöneldikten sonra Budaközü Çayı nı alır . Kızılımak a karışır . Az engebeli yerlerden , geniş bir vadi tabanına akar . Yaz sonunda suları iyice azalır .
Adını akarsu yatağının tabanında bulunan , 3 . zaman ortalarında çökelmiş Kırmızı renkteki kumlu-killi tortudan alır . Sivas ın Zara ilçesinin doğusundaki Kızıl ve Dumanlı Dağları ndan kaynaklanır . Batıya doğru akarak İmranlı ve Zara önünden geçer . Hafik yönünde güneybatıya yönelir . Sivas ın 2 km . güneyinde soldan Tecer Suyu nu , sağdan Kanlıırmak ı alır . Daha sonra güneybatıya doğru akışını sürdüren Kızılırmak , Kaseri nin 30 km . güneyinden geçer ve soldan Karasu yu alır . Avanos önünde en güney noktasına varan ırmak , doğrultu değiştirir; önce batıya , Gülşehir önünde de kuzeye yönelir . Kırşehir in 17 km . güneyinden geçip kuzeye doğru akar . Bu bölgedeki darboğazlarda ırmak üzerinde iki büyük baraj kuruludur: Hirfanlı ve Kesikköprü barajlarından sonra güney-kuzey doğrultusunda Kalecik önlerinde kuzeydoğuya akar . Çankırı nın güneydoğusunda , soldan Acısu ile , sağdan en uzun kolu olan Delice ırmakla bileşir . Kuzey Anadolu dağları arasından geçip Tosya Ovası ndan gelen Devrek Çayı nı aldıktan sonra set bir kıvrımla kuzeydoğuya döner ve Gökırmak la birleşir . Hemen sonra keskin bir dirsekle önce güneydoğu , sonra kuzeydoğu doğrultusunda bir yaya çizen ırmak ormanlık dar boğazlardan geçer . Bafra önünde büyük bir delta ovası oluşturur ve tek bir kol halinde Bafra Burnu ndan Karadeniz e dökülür . Akışı oldukça düzensiz olan ve havza alanı 78 180 km2 , uzunluğu 1335 km . yi bulan Kızılırmak ın suları yazın alçalarak Ağustos ta en düşük düzeye iner . Şubat ayından sonra sürekli yükselen su düzeyi Nisan ayında en yüksek noktasına ulaşır .
Sivas ta Kösedağ ın 2801 m . Yükseltili batı yamaçlarından kaynaklanan Tozanlı ( Yeşilırmak ) , Tokat Dağları ndan doğan Çekerek ve Gümüşhane den doğan Kelkit Irmağı nın birleşmesi ile oluşur . Havzası 36114 km2 dir . Tozanlı Çayı , Sivas ve Tokat illerinde aktıktan sonra , bir süre Tokat-Amasya il sınırını çizer . Önce Çekerek sonra Kelkit Irmağı ile birleşir . Samsun topraklarına girmeden önce Canik Dağları nda küçük ovalar ve darboğazların yer aldığı ormanlık bir bölgeden geçer . Buradan sonra Çarşamba Ovası na ulaşır ve Samsun il sınırları içinde kuzeye doğru akarak geniş bir delta oluşturur . Irmak , Çarşamba ilçesini ikiye bölerek ovanın kuzeydoğu ucundaki Civa Burnu ndan Karadeniz e dökülür . Irmağın kıyıda oluşturduğu alüvyon deltasının alanı yaklaşık 1000km2 dir . Yeşilırmak havzası kuzeyde Karadeniz ve Çoruh , güneyde Fırat ve Kızılırmak , batıda Kzılırmak havzaları ile çevriliridir . Düzensiz akış , zaman zaman taşkınlara ve tarım alanlarının zarar görmesine yol açar . Havzada genellikle tütün ve şekerpancarı tarımı yapılır . Orta Yeşilırmak havzasında 3 büyük vadi vardır . Bu vadiler Karadeniz e doğru gidildikçe genişler ve Yeşilırmak Platosu nun oluşturur . Platonun doğu ve güneyi yüksek dağlarla çevrilidir . Yeşilırmak ın uzunluğu 519 km . dir .
Afyonkarahisar ın kuzeydoğusunda Emirdağ ve Beydağların eteklerinde küçük dereler ve Sakaryabaşı pınarı denen gür akışlı kaynak bölgesinden doğar . Önce kuzeye doğru akarak İç Anadolu Bölgesi ne girdikten sonra asıl vadisine iner ve doğuya doğru ilerlemeye başlar . Arayit Dağı nı güney ve doğudan çevreleyerek kuzeye döner . Bu akış yönünde sol taraftan en uzun kolu Porsuk , sağ taraftan Ankara ve Kırmir çaylarını alan Sakarya , Sündiken Dağları nı doğu ve kuzeyden çevreleyerek batıya döner . Batıya dönme yerinde kurulan Sarıyar Baraj ı , gerisinde 48 km2 lik bir yapay göl oluştururken göl alanının az ilerisinde daha küçük ölçekli Gökçekaya baraj gölü başlar . Bilecik yakınlarında kuzeye döner . Bu yönde sağdan Göynük , soldan Göksu yu alıp Geyve Boğazı na girer . Buradan Adapazarı ovasına açılan ırmak , Sapanca Gölü nün fazla suyunu da alarak Karadenize e dökülür . Özellikle ilkbaharda çok bol su taşıyan Sakarya ırmağının 58 000 km2 lik bir su toplama alanı 824 km . lik uzunluğu vardır .
Mescit dağ kütlesinin batı yamaçlarından doğup , önce güneybatı yönünde akar . Bayburt yakınlarında kuzeye doğru yönelir . Hart Ovası nda Pulur Suyu nu aldıktan sonra , birden doğuya döner; Çoruh dağları arasında daralıp genişleyen oluk biçimindeki vadiden akarak kuzeydoğuya yönelir . Oltu Çayı nın Tortum Suyu nu , Artvin yakınlarında Berta-Şavşat Suyu nu aldıktan sonra kuzeybatıya döner ve Muratlı yakınlarında Gürcistan a geçer . Kimi kesimler ulaşıma elverişli ırmağın Türkiye sınırları içerisindeki uzunluğu 450 km . dolayındadır .
Bingöl Dağı ndan doğar . Erzurum-Kars yaylasının güneydoğusundan geçerek , doğuya yönelir . Soldan aldığı Arpaçayı ile sınır çizerek Hazar denizi ne dökülür . Aras ın suyu ilkbaharda en yüksek seviyesine ulaşır , yaz sonunda alçalır . Erzurum un güneyindeki Karagöl , Nalbant , Palandöken , Yıldırım , Sakaltutan gibi dağlardan aldığı kollarla büyüyen Aras , Iğdır Ovası nda Abaran , Zengi , Zengimar , Vadi , Nahcivan , Karasu gii çay ve ırmaklarla beslenir . Aras Irmağı nın Türkiye toprakları içinde uzunluğu 548 km . bütün uzunluğu ise 1059 km . dir .
Murat Suyu ile birlikte Fırat ı oluşturan ırmağın uzunluğu 160 km . dir . Erzurum Ovası nın kuzeydoğusundaki Dumlu Dağı ndan doğar , batıya doğru akarak Gürcü Boğazı ndan geçip Erzurum Ovası na iner . Ovanın batısında Serçene Deresi ni aldıktan sonra Aşkale Boğazı ndan Erzincan İl sınırına girer . Önce güneye sonra güneybatıya yönelerek Tercan düzlüklerini aşar . Tercan ilçesinin güneybatısında Tuzla Suyu nu alır . Ardından batıya doğru akışını sürdürerek , Erzincanı baştan başa kat eder . Munzur Dağları nın kuzeybatısından set bir dirsekle güneye döner . Keban ın 12 km . kuzeyinde Murat Suyu ile birleşerek Fırat ı oluşturur .
Karasu ile birlikte Fırat Irmağı nın oluşturan akarsu 722 km dir . Van Gölü nün kuzeyinde Aladağ dan doğar . Bingöl Dağları ndan inen Hınıs Suyu nun Nemrut Dağları ndan inen Karasu yun , Bingöl il topraklarında Gönük Çayı nın , Elazığ topraklarında Harinket Suyu ve Munzur-Peri sularını aldıktan sonra Keban Baraj Gölü ne dökülür .
Hakkari nin kuzeyindeki dağlık kesimlerden kaynaklanır . Siirt in güneybatısında Bitlis Çayı ile birleşir . Bu kesimlerde Buhtan Çayı ile de bilinen Botan Çayı güneye doğru yönelip Til yakınlarında Dicle Irmağı na karışır . Uzunluğu 268 km . dir .
Anadolu da doğup , Suriye nin doğu bölgelerinden ve Irak tan geçip Elkurna da Dicle ile birleşerek Şattülarap adı ile Basra körfezine dökülür . Tüm uzunluğu 2780 km . , Türkiye sınırları içerisindeki uzunluğu 1263 km . dir . Fırat , Karasu ve Murat suyunun birleşmesi ile oluşur . Karasu Erzurum un kuzeydoğusunda yer alan Dumlu Dağı ından doğar . Erzurum ve Erzincan ovalarından , Munzur un kuzeyindeki darboğazlardan geçerek Elazığ il sınırları içine irer . Murat Suyu Van Gölü nün kuzeyindeki Aladağ ın kuzey eteklerinde doğar . Karaköse den geçtikten sonra Elazığ topraklarına girer . Bu iki ırmak Keban ilçesinin kuzeyinde 675 km2 lik Keban Baraj Gölü ne döküldükten sonra Fırat ı oluştururlar . Fırat önce güney , sonra güneybatı yönünde akar . Malatya Ovası nın doğu kenarından geçerken Kuruçay ve Takmaçay ını alır . Malatya , Elazığ sınırını izleyerek Gerger önlerinde Adıyaman a girer . Kahda Suyu ve Göksu u aldıktan sonra güneye yönelir . Carablus demiryolu köprüsü altından geçerek , Suriye ye girer . Burada ve Irak ta yarı çöl topraklarda akar , suları oldukça azalmış olarak Basra Körfezi ne dökülür . Fırat ın suları kışın yağışların etkisi ile yükselerek zaman zaman taşkınlara yol açar . Ekim ayına doğru oldukça azalır .
3 . 7 . 2 . DİCLE IRMAĞI
Anadolu topraklarında doğup Diyarbakır ve U_Irak tan geçtikten sonra Fırat Irmağı ile birleşip Şattülarap adı altında Basra Körfezi ne dökülür . Tüm uzunluğu 1900 km . olan Dicle inin 523 km . lik bölümü Türkiye sınırları içindedir . Elazığ ın güneydoğusunda Gölcük Gölü nden ( Hazar Gölü ) doğar . Maden Dağları nı derin bir yarma vadiye geçtiği kesimlerde adı Maden Çayı dır . Maden kasabasını geçtikten sonra güneye yönelerek Diyarbakır yakınında bir dirsek oluşturarak doğuya döner . Bu kesimde Anbar Çayı , Kuruçay , Hazro Çayı nı , Raman dağı yakınlarında Batman Suyu nu alarak doğuya doğru akışını sürdürür . Siirt in güneybatısında en uzun kolu Botan Çayını alarak güneye döner . Cizre kasabası önünden Habur Suyu kavşağına dek 40 km . boyunca Türkiye-Suriye sınırını çizerek Irak topraklarına girer . Aşağı Musul da Hakkari bölgesinden gelen büyük ve küçük Zap sularını alır . Basra nın 64 km . yukarısında El-Kurna da Fırat la birleşip Basra Körfezi ne dökülür . Dicle nin suları yağışın az olduğu yaz sonlarında azalır . Irmağın yukarı çığırında , dağlarda bulunan karların erimesiyle Nisan-Mayıs aylarında suları çoğalır . Bağdat yakınlarında ortalama debisi 1240 m3 /s dir , bu kesimde kurak ve yağışlı mevsimler arasında büyük debi farkları görülür . Debisi ya sonunda 337 m3 /s iken ilk baharda 3000 m3 /s yi aşar .
Sitemizde yer alan tüm içerikler internet ortamından toplanmış ve derlenmiştir. Yer alan bilginin doğruluğu garanti edilmemektedir. Yanlış bilgi için tarafımıza sorumluluk yüklenemez. Yanlış bilginin doğuracağı etkenlerden sitemiz ve yöneticileri sorumlu tutulamaz.
vuhuv.com.tr